Gençliğinde 10 yıl hapis yattı. Çıkınca karısına, çocuklarına geri döndü. Zaman kaybetmeden önce soyadını sonra yaşadıkları adresi değiştirdi, yeni bir hayata başladı. Öz kız kardeşini ölüme götüren kararın alınmasına neden olan mahkeme ifadeleri bugün halka açık durumda. ‘Gördüm’ diyor, ‘Kardeşim de bilgi sızdırma işinin içindeydi, kocasının notlarını daktiloda yazardı’, diyor. ‘Gördüm’, diyor.
Geçmiş temize çekilirken ruhun insanı sıkıştırdığı an ya da anlar gelir; o da şanslıysanız gelir. Yıllar, çetin ceviz olayların birikimi üstüne kaya gibi çöker, dağıtır. Hapisteyken dönemin STK’larına yazdığı mektuplardan birinde ne diyordu, kız kardeşi? ‘Kocam da ben de masumuz’, diyordu. ‘Ölmek için çok genciz, gerçekten çok genciz’, diyordu.
David Greenglass, yıllar yıllar sonra zamanın mahkemesi önünde kendi kız kardeşi hakkında yalan söylediğini itiraf etmişti. İtiraf ettiği bilgisini veren Ethel Rosenberg’in oğulları Michael ve Robert (ikisi de hayatta, harika okullarda okumuşlar, yazmışlar, karıları, çocukları, torunları var). David’in 2014’te, 92 yaşında, yaşlı insanların yaşadığı bir pansiyonda öldüğünü biliyoruz. Ethel’in kehaneti tutmuş gibi: Hapisteyken yazdığı sayısız mektuplardan birinde, “David’in ölmeyi isteyecek kadar uzun yaşamasını istiyorum”, diyor.
Ethel elektrikli sandalyede idama mahkûm edildiğinde 37’sindedir. Çocukları Michael 10, Robert 6 yaşında… David 1951’de, mahkemede kız kardeşi için ‘Gizli bilgileri daktiloda yazıyordu, biliyorum, gördüm’ demeseydi savcının çok bel bağladığı bu sağlam “kanıt” olmayacaktı. Ethel’in idam kararı, David’in yalanı sayesinde alındı. Hâlâ kimden, neden bahsettiğimi çıkaramayanlar için kısa bir ufuk turu: Ethel ve Julius Rosenberg çifti 1951 yılında Sovyetler Birliği’ne atom bombası ile ilgili bilgileri sızdırdıkları gerekçesiyle suçlu bulundular. Masum olduklarında sonuna kadar ısrar ettiler, savcılığın ‘Suçunuzu itiraf edin, belki idam etmeyiz’ şeklindeki baskılarına sonuna kadar göğüs gerdiler. 1953’te New York’taki Sing Sing Hapishanesi’nde idam edildiler.
David Greenglass hapiste geçirdiği 10 yıl boyunca ve çıktıktan sonra da kendisine yöneltilen “İnsan öz kardeşine ihanet eder mi canım” türü yaklaşımlara hep omuz silkti, umursamadı. Hatta ‘Eğer bir acıma, bir merhamet duyulacaksa bu ben olmalıydım çünkü kendi karım da hapse atılma tehlikesiyle karşı karşıyaydı, benim iki çocuğuma ne olacaktı o zaman’, şeklinde açıklamalar yaptı yaşlılığında. Yani, karısını hapisten uzak tutmak için Ethel hakkında yalan söylemiş… Hatta ve hatta “ailesini ihbar eden bir casus” olarak anılmak umurunda olmamış, geceleri gayet iyi uyuduğunu da eklemiş. Kız kardeşi ve eniştesi için ‘Kendi aptallıklarının kurbanı oldular, savcının suçlamalarını kabul etselerdi idam edilmezlerdi’, diyor.
David Greenglass, Ethel Rosenberg’in ölümü için kendisini suçlamamıza “izin” veriyor. Ona göre, sonunun buraya varacağını hiç tahmin etmemiş. Ölüm cezasının savcının bir blöfü olduğunu düşünmüş. Her hâlükârda David için kendi ailesini korumak, kurtarmak birinci hedefi olmuş, o yıllarda… O yıllar deyince şunu da eklemem gerek: Dönem hastalık derecesinde bir komünizm karşıtlığı dönemi, üstelik Rosenberg Davası’nın savcısı (hadi adını da yazalım; Roy Cohn), Joseph McCarthy’nin yardımcısı, kankası, birlikte eğlenceler vs.
David hayatı boyunca yeğenleri Michael ve Robert’la hiç görüşmedi, onları merak etmedi, aramadı, sormadı, bu durumdan rahatsızlık da duymadı. Öyle bir adam, işte. Amerika yakın tarihinde bazı sol kaynaklar kendisini ihanetin sembolü olarak görüyor. Woody Allen’in, 1989 yılında gösterime giren Suçlar ve Kabahatler filminde karakterlerden birine, “Onu kardeşim gibi severim” dedirterek David Greenglass’in Ethel’la olan “abi-kardeş” ilişkisine atıfta bulunduğu söylenir.
Çarpıcı yalınlıkta bir yaşam biçimi ve tutkulu bir eşitlikçiliği olan Ethel’la pragmatik kardeşi David arasındaki olaylar bir Yunan tragedyasını andırır.
Meraklısına okuma önerileri: Anne Sebba’nın yazdığı Ethel Rosenberg biyografisi, Missouri-Kansas Eyalet Üniversitesi, Savcılık Tanığı David Greenglass’ın tutanak notları (bizdeki dava tutanaklarını okumaktan sıkıldıysanız diye…)