Dünyada nasıl yapılıyor?

Son Güncellenme Tarihi: Eylül 3, 2021 / 11:58

Yüksek artışlar nedeniyle kiracılar zor durumda. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) verilerine göre temmuzda yıllık yüzde 28,2 olan yüksek kira enflasyonu, dünyanın pek çok şehrinde uygulanan kira kontrollerini de gündeme getirdi. Dünyada hangi ülkeler kira kontrollerini uyguladı ve bu uygulamalar nasıl karşılık buldu? Sozcu.com.tr’den Serkan Üstün derledi.
BETAM’a göre, Türkiye’de temmuzdaki yıllık kira enflasyonu yüzde 28,2. Bu oran Ankara’da yüzde 30’u İstanbul’da ise yüzde 42,3’ü buluyor. TÜİK verilerine göre 2019 yılında İstanbul’da tüketim harcamalarında en yüksek payı konut harcamaları aldı. Buna göre konut harcamalarının toplam harcamalar içerisindeki payı yüzde 28,6 oldu. TÜİK 2020 verisinin bu yıl yayımlanmayı düşünmüyor.
GLOBALDE DE ARTIYOR
ABD: Apartment List isimli bir emlak sitesinin raporuna göre, ABD’de konut fiyatlarındaki artış hızı son 30 yılın en yüksek seviyesine ulaşırken ev kiraları yılın ilk altı ayında yüzde 11,3’lük artış gösterdi. Normal şartlarda bu ülkedeki fiyat artışı yıllık yüzde 3 civarında seyrediyordu. ABD’nin en büyük 100 şehrinin 98’inde artış hızı salgın öncesi seviyeyi geride bıraktı.
BİRLEŞİK KRALLIK: HomeLet isimli bir konut sigortası şirketinin düzenli oluşturduğu bir endekse göre, yeni kiracılar için yıllık fiyat artışı temmuz ayında yüzde 6,6 oldu. Pandemi döneminde kiraların yüksek artış göstermediği Londra hariç tutulduğunda bu oran 8,8’e kadar çıkıyor.
ARTIŞ ORANINA SINIR
Türkiye’nin de aralarında bulunduğu pek çok ülkede zam oranları Tüketici Fiyatları Endeksi’ne (TÜFE) göre belirleniyor. Fransa’da ise bu oran İnşaat Maliyet Endeksi’ne göre belirleniyor. Bazı ülkelerde ise artış oranı devlet tarafından belirleniyor. Ancak kent merkezlerinde konut piyasasının yükselmesi, bu noktada kiracılar ve ev sahipleri arasındaki gerilimin başlıca sebeplerinden biri haline geliyor. Bu yöntem, çevrede kiraların yükseldiği durumda ev sahiplerinin yeni kiracı istemesine neden oluyor.
TAVAN FİYAT
Yöntemlerden bir diğeri ise tavan fiyat sınırlandırması. Bu yöntemde devletler maksimum kira ücreti belirleyerek kiracıları korumaya çalışıyor. Devlet genellikle bu uygulamada evin değeri üzerinden yüzdelik bir oranla kira tavan fiyatı belirliyor. Bu yöntem daha önce Hindistan, Tayvan, Lüksemburg, Jamaika, Dominik Cumhuriyeti, Suriye ve Kosta Rika’da uygulandı. İsveç’te ve ABD’nin bazı bölgelerinde hâlâ bu yöntem uygulanıyor.
KİRA DONDURULUYOR
Diğer bir yöntem ise kira dondurma. Bu yöntem genellikle artan fiyatlara müdahale için yapılıyor. Bu yöntemde mevcut kira ücretlerine zam yapılması da yasaklanıyor. Son olarak Berlin’de eyalet meclisi kararıyla gerçekleşen kira fiyatını dondurma büyük tartışmalara sahne olmuştu.
Kimi ülkelerse yalnızca yoksul kesimlerin yaşadığı hanelerle ilgili kira kontrollerine gidiyor. ABD, Filipinler, Çek Cumhuriyeti gibi ülkelerde bu tür uygulamalar mevcut.
BERLİN’DE ORTALIK KARIŞTI
Artan fiyatlarla mücadelenin en tartışmalı örneklerinden birisi geçtiğimiz yıllarda Berlin’de yaşandı. Şehre yeni taşınan insanların ev bulmasının hâlâ çok zor olduğu kentte kira zammını durdurma uygulaması eyalet meclisi ile ev sahiplerini karşı karşıya getirdi. 2020 yılında konut krizinin yaşandığı kentte eyalet meclisi tarafından kira artışının 2025 yılına kadar dondurulması kararlaştırılmıştı. Karara göre 2025’ten sonra da kira artışı yıllık enflasyon oranının üstüne çıkamayacaktı.
Sosyal Demokrat Parti, Sol Parti ve Yeşiller’den oluşan koalisyon tarafından yönetilen kentte kiracıları sevindiren uygulama yalnızca bir yıl sürdü. Liberal partinin Anayasa Mahkemesi’ne başvurmasının ardından bu yıl nisan ayında mahkeme, kararı anayasaya aykırı bularak iptal etti. Karar, ev sahiplerini ve kiracıları karşı karşıya getirdi. Kiracı örgütleri, kira frenleme uygulamasının konutları erişilebilir kıldığı ve yurt çapında kira fiyatlarını dengelediği görüşünde.
KATALONYA’DA SERT DÜZENLEME
Berlin’in ardından diğer bir kira düzenlemesi de İspanya’da Katalonya Özerk Bölgesi’nin parlamentosunda hayata geçti. Eylül 2020’de Katalonya Parlamentosu kiralara düzenleme getirdi. Kira fiyatlarının ortalama hane gelirlerini aştığı bölgelerde uygulanması planlanan yasa ile kira tavan fiyatı uygulamasına geçildi. Devlet tarafından belirlenen bir formülle hesaplanan kira miktarının yanı sıra kira artışlarının da önceki 5 yıldaki artış seviyesini geçmemesi kararlaştırıldı. Düşük gelirli ev sahipleri ise yasadan muaf tutuldu.
NEW YORK’TA PANDEMİ ÖNLEMİ
Koronavirüsü salgını nedeniyle kiraların ciddi artış gösterdiği ABD’nin New York City şehrinde devlet fiyat artışına müdahale etti. 8 milyondan fazla nüfusa sahip şehirdeki Kira Kuralları Kurulu, 1 milyon kiralık daire için verilen ücreti bir yıllığına dondurdu. Yaklaşık 2 milyon New Yorkluyu kapsayan karar 30 Eylül’de sona eriyor.
LONDRA BELEDİYE
BAŞKANI BASTIRIYOR
Londra’da ise konut sorununa çözüm bulmak için belediye başkanı Sadiq Khan yıllardır kira kontrolü çağrısında bulunuyor. İngiltere’de Londra hariç ortalama 1.723 sterlin olan aylık ev kirası fiyatı, Londra’da ortalama 2 bin 219 sterlin.
ÇİN’DEN PİYASAYA MÜDAHALE
Konut piyasasına son dönemde
en sert müdahale ise Çin’den geldi.
Çin Şehircilik ve İskân Bakanlığı tarafından önceki gün yapılan açıklamada, yıllık kira artışının yüzde 5 ile sınırlandırıldığı bildirildi.
KİRA SORUNU İSVEÇ’TE
HÜKÜMET DÜŞÜRDÜ
İsveç’te ise kira kontrolü tartışmaları hükümet düşürdü. İsveç’te kiralar, 1970 tarihli Kira Yasası’nın öngördüğü şekilde dairenin değerine göre belirleniyor.
İsveç konut piyasasında uzun süredir piyasa odaklı bir reformu savunan Merkez Partisi, yeni kiralık dairelerin fiyatlarının serbest piyasada belirlenmesine izin verilmesini istiyordu. Sosyal Demokrat Parti ve Yeşiller Partisi tarafından oluşturulan azınlık hükümetinin tasarıyı gündeme almasının ardından Sol Parti hükümetten desteğini çekti ve süreç sonunda hükümet düştü, başbakan istifa etti.

Gazete Pencere'yi Google'da Takip Et

Scroll to Top