Erken Seçim Ne Kadar Erken?

Seçimleri değerleri kılan nedir? Öncelikle az olan her şey gibi seçimler de kıtlığından dolayı değerlidir.
Mesela, hiçbirimiz ontolojimize dair bir seçimde bulunmadık, yani “Olmak ya da olmamak, işte bütün mesele bu” diye bir sorgulamada bile bulunmadan, var olup olmama arasında seçenek sunulmadığı için ihtiyar göster/e/meden varız. Bu mecburi var oluş kendi yetmezmiş gibi varlığın diğer cebri boyutları ve uzantılarını da ge/rek/tirmektedir. Örneğin, hiçbirimiz var olduğumuz zamanı ve uzamı tayin ve takdir edemedik.

Seçebildiklerimiz, Seçemediklerimiz
Seçme noktasında başka yoksunluklarımız da doğumla paket halinde gelmektedir. Örneğin, var oluşumuzu sebep dairesinde mümkün kılan biyolojik ebeveynlerimizi de hiçbirimiz seç/e/medik. Böyle bir imkânımız olsa ve biz onları seçsek bile onların bizleri seçeceğini düşünmek de fazlasıyla iyimser kalmaktadır. Ayrıca biyolojik ebeveynlerinizi hukuken reddetseniz veya onlar (da) sizi evlatlıktan azletse bile başta kronik hastalıklar ve zekânız olmak üzere genetik miras olarak onların bir parçası olmaya devam ediyorsunuz. Sözün özü, seçebildiklerimiz o kadar az ki, seçebildiklerimiz doğrudan değerleniyor.
Seçebildiklerimize gelince onlar da tarihsel olarak verili olmadığı gibi ilanihaye seçimlik kalacaklarının da bir garantisi yok. İşte bu yüzden uzun insanlık yürüyüşünde tabldot olanların à la carte hale geldiğini fark ettiğimizde seçimin ve seçebilmenin önemini kavrıyoruz. Bugün için artık sıradanlaştığı üzere insanların iş ve/ya eş seçimlerinin modernite öncesinde hükümdarlar da dâhil toplumun bütün kesimleri için hiç de öyle kolay ve yaygın olmadığını biliyoruz. Artan dikey ve yatay hareketlilik giderek kolaylaştıkça hatta cebrîleştikçe başta formel eğitim marifetiyle yeni kastlar, tabakalar ve sınıflar oluşsa da alt katmanlar için yarıklardan yukarılara doğru sızmak da antikite ve feodaliteyle kıyaslandığında kolaylaşmıştır.

Seçim Dolu 20 Yıl
Seçim olgusunun felsefi, toplumsal ve psikolojik arka planına biraz değindi isek, artık demokrasinin uzantısı seçimlerin de seçim ihtimali olmayan siyasi rejimlere kıyasla başlı başına bir değer olduğu zaten izahtan varestedir. Mevzumuz Türkiye’nin hiç de yabana atılmayacak bir süredir erken seçim tartışmalarıyla çalkalanıyor oluşudur. Bu artık seçimi kaybedenler için söylenegelen “yenilen pehlivan güreşe doymaz” şeklinde geçiştirilebilecek bir ma/ne/vra değil tam tersine gündelik siyasetin ana gündemi haline gelmiştir.

Türkiye, 2002’den bu yana önceki 20 yıl ile kıyaslanamayacak kadar bir seçimler ve referandumlar ülkesi olmuştur. 1982-2002 arasındaki yirmi yıllık dönemde beş genel seçim (1983, 1987, 1991, 1995, 1999), dört yerel seçim (1984, 1989, 1994, 1999), üç referandum (1982, 1987, 1988) ile toplam 12 kez sandık başına gidilmiştir. 2002-2021 arasındaki on dokuz yılda ise altı genel seçim (2002, 2007, 2011, 2015 Haziran, 2015 Kasım, 2018), dört yerel seçim (2004, 2009, 2014, 2019), üç referandum (2007, 2010, 2017) ve iki (2014, 2018) de halkın doğrudan katılımıyla Cumhurbaşkanlığı seçimi olmak üzere toplam 15 kez seçim sandıkları kurulmuştur. Böylece bir önceki yirmi yıl ile kıyaslandığında toplam (yerel ve genel) seçim ve referandum sayısında yüzde 25 artış yaşanmıştır. İstanbul’daki Mart 2019 yerel seçimlerinin Haziran’daki zoraki ikinci turu, İstanbul’un 2019 itibariyle ülke nüfusunun %18,66’ını oluşturmasının da etkisi ile bırakın tekrarlanan tek ilin bir yerel seçim olmasını genel seçim havasını da aşarak adeta tüm ülkenin nefesini tutup izlediği bir referanduma dönüşmüştür. 2002’den bu yana iktidar partisinin koltuğunu el-hak koruduğu ve bütün seçimleri ve referandumları kazandığı göz önüne alınırsa psikolojik olarak adeta her yılın seçim havasında geçtiği bile söylenebilir.
Bir başka perspektiften baktığımızda ise hiçbir seçim, erken seçim değildir. Nasıl ki; siyaset değişen şartlara göre yeni/den karar vermek üzerine kuruludur, seçimler de aynı şekilde şartların değişimine uyumlu olmalıdır. İktidar, pandeminin getirdiği başta ekonomik yıkımı zamana yayarak düzeltebileceği inancıyla erken seçimi elbette istemezken; muhalefet ise tam da kan almak istedikleri bu Aşil topuğundan bir erken seçim çıkarmak gayretindedir.
Fıkradaki muhasebecinin yeni patronun sorduğu “2+2 kaç eder?” sorusuna “Siz kaç olmasını isterdiniz?” şeklindeki mukabelesi gibi bütün rakamlar eğilip bükülebilir, istenildiği kadar tahrif ve tahrip edilebilir. İşte bu yüzden, sıradan insanların ne enflasyon ne de büyüme rakamlarıyla doğrudan işleri olur. Sıradan insanların makro ekonomiden çok ev ekonomisiyle ilgili b/ilgileri vardır ve bu hesap filenin kaça dolduğu, tencerenin kaça kaynadığı ve en önemlisi ay sonunun getirilip getirilemediğiyle ilgilidir. Bu yüzden, Süleyman Demirel’in meşhur ifadesiyle “Tencerenin yıkamadığı iktidar yoktur” ve ebatları ya da içinde pişen ne olursa olsun nihaî kertede tencereler içinde en çok seçimleri kaynatırlar.

İhtimal İhtimal İçinde
Erken seçimin kapıda olduğuna dair kıyamet alameti gibi olmasa da bazı emareler vardır. İlk başta oldukça alakasız gibi görünse de ilk işaret fişeğinin İstanbul Sözleşmesi’nin mülgasıyla atıldığı söylenebilir. Zira Saadet Partisi (SP) Yüksek İstişare Kurulu Başkanı Oğuzhan Asiltürk’ün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüşmesi sonrasında Türkiye’nin bu mutabakattan ayrılacağını söylediğinde eğer bu gerçekleşirse karşılığında SP’nin Cumhur İttifakına eklenmesinin yolu açılacağını düşünmüştüm. Asiltürk’ün Cumhur İttifakının diğer partisi MHP’nin lideriyle Kıbrıs’ta uçaktan inerken verdikleri samimi pozları da akılda tutarsak doğal sınırlarına ulaşan bu ittifakı genişletmek için kritik hamle yapılmıştır.
Benzer bir durum Millet İttifakı için de geçerlidir. Ayrıca Anayasa değişikliği paketinde seçim barajının düşürülmesine dair Cumhur İttifakındaki mutabakat da bırakın erken seçimi olası bir baskın seçim için birbirinin içine geçmiş iki aşamalı stratejik bir hamledir. Birinci aşaması yeni Anayasanın sunulacağı referandumdaki sonuca göre ikinci aşama devreye girerek seçimlerin erkene alınıp alınmayacağı da netleşecektir. HDP’nin kapatma davasına dair Anayasa Mahkemesi’nin vereceği karar ne olursa olsun erken seçim tartışmalarına gölgesinin düşeceği muhakkaktır. Hatta referandumun Cumhur İttifakının beklentisinin hilafına sonuçlanması durumunda iktidar partisi MHP ile yollarını ayırıp baskın bir seçim isteyebileceği gibi MHP de 2002 erken genel seçimlerini mümkün kılmasına benzer bir hamle yapabilir.
Şu an için abartılı bulunabilecek bu tahminler Türkiye siyasi tarihine baktığımızda hiç de yabana atılmayacak olanakları içermektedir. Kaldı ki; 2015 Haziranı genel seçimi gecesi MHP lideri Devlet Bahçeli kendisine Başbakanlık teklif edilse bile malum koalisyonun parçasını olmayacağını belirterek 2015 Kasım genel seçimlerinin önünü açtığı gibi Kasım 2019’da yapılacak genel seçimler ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 2018 haziranında yapılmasını yine mümkün kılan MHP olmuştur. İşin özü, MHP olası bir erken seçimi yine olanaklı kılabilecek anahtar partidir.
Elbette bütün bu gelişmelere rağmen genel seçimler ve Cumhurbaşkanlığı seçimi erkene alınmayıp vaktinde yapılabilir. Öyle olsa da zamanından önce başlayan hatta önceki seçimden beri süren seçim havası ile gelmekte olan aslında erken seçimdir.