66 yıllık yaşamı 31 Ekim 1984 tarihinde bir suikast ile sona eren İndira Priyadarşini Gandhi, dünyanın ikinci kadın başbakanı, dünyanın en uzun başbakanlık yapan kadını ünvanlarına sahip olmakla birlikte BBC anketi ile son bin yılın en önemli kadını seçilmiştir. O, doğruları ve yanlışlarıyla Hindistan’ın tarihinde elzem bir figür olmanın yanında 20. yüz yıla mal olmuş önemli bir kadın siyasetçidir.

Dünyada başbakan olan ikinci kadın ve en uzun süre başbakanlık yapan kadın ünvanını hala taşıyan İndira Priyadarşini Gandhi …

Sömürge bir ülkede yetişmiş milliyetçi ve sosyalizme yaklaşan halkçı tutumlarıyla hatırlanan İndira Gandhi bağımsız Hindistan’ın üçüncü başbakanıdır. Kendisi, 1999 yılında BBC’nin yaptığı bir ankette son bin yılın en büyük kadını seçilmiştir.

Eşi Firoze Gandhi’nin soy adı sebebiyle yaşam öyküsü ayrıntılı olarak bilinmeyen çevrelerce Mahatma Gandhi ile akraba olduğu sanılmasına karşın İndira’nın Mahatma Gandhi ile olan bağlantısı yaşamında ve düşünce dünyasında Mahatma Gandhi’nin fikirlerinden etkilenmesinden gelmektedir. Yani, İndira’nın Mahatma Gandhi ile kan bağı değil fikir bağı vardır.

Mahatma Gandi ile fikir bağı

 Aslında Mahatma Gandhi ile daha küçük bir kızken tanışmıştır. İndira’nın babasının da yakın iletişimde olması sebebiyle Gandhi’yi sık sık ziyaret etme fırsatı yakalayan İndira, Mahatma Gandi’den derinlemesine etkilenmiştir.

Varlıklı ve toplum içinde önde gelen bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen İndira’nın babası Hindistan’ın ilk başbakanıdır. Yani o daha çocukluğundan itibaren siyasetin konuşulduğu bir ortamdadır. Bu doğrultuda fikirleri ailesinin içinde de gördüğü ve öğrendiği üzere milliyetçi temeller etrafında şekillenmiştir. Bir Hint milliyetçisi olarak sürdürdüğü hayatını milliyetçi mücadelesine adamıştır.

Babasının başbakanlığı sırasında bir danışman gibi babasının işlerini ve görüşmelerini yürütürken bu süreçte siyasete dair önemli deneyimler kazanmıştır.

Yoksulluk Bitsin!

İndira Gandhi 1966’da ülkede kuraklık, açlık gibi problemler baş göstermekteyken başbakan olmuştur. Bu dönemde ülkesinin tarımını kendine yeter hale getirmek için “Yeşil Devrim” olarak bilinen çalışmalara başlamıştır. Ürün çeşitliliğinin arttırılması, gübre kullanımı ve tohum ıslahı gibi konularda çalışmalar yapılmıştır. Ekonomisi küçülen ve oldukça zor durumda olan Hindistan’ı ilerleyen yıllarda ekonomik anlamda düzlüğe çıkarmayı başarmıştır.

Yoksullukla kesin olarak mücadele etmek isteyen İndira, toprak reformu çalışmalarına girişmiş ve bankaları millileştirmiştir. “Yoksulluk Bitsin” sloganıyla girdiği 1971 seçimlerinden kesin bir galibiyetle çıkmıştır. Bu galibiyetin ardından kömür, demir, bakır, rafineri, tekstil alanlarında da millileştirmeye gitmiştir. Bunun yanı sıra kadın ve erkeklere eşit ücret uygulaması İndira’nın önemli hamleleri arasında yer almaktadır.

Olağanüstü hal ile devam eden baskıcı yönetim

Başbakan İndira, 1975’te Allahabad Yüksek Mahkemesi tarafından 1971 ‘deki Avam Kamarası seçimlerine yolsuzluk karıştırdığı gerekçesiyle yargılanmıştır. Kararda milletvekilliği geçersiz ve hükümsüz ilan edilmiştir ve 6 yıl boyunca seçimlere girmekten yasaklanmıştır. Bunun üzerine, Hindistan Anayasasının 352. maddesi uyarınca İndira’nın teklifi üzerine devlet başkanı Fakhruddin Ali Ahmed olağanüstü hal ilan etmiştir. Bu sürecin devamında İndira politik muhaliflerini tutuklatmış ve 1976 yılında anayasal değişiklikler yapmıştır. Bu hamlelerin kendini güçlendireceğini düşünse de baskıcı ve yasakçı yönetim anlayışı yüzünden muhalefet giderek güçlenmiştir. İndira, olağanüstü hal ilanını, partisinin sosyalist bir amacı olduğunu söyleyerek savunmuştur ve bu dönemde toprak dağıtımı ve yoksulların borçlarının yeniden yapılması gibi birtakım önlemlerle refahın yeniden dağıtılmasına girişmiştir. Bu dönemin sonunda, 1977’de yapılan seçimlerde İndira iktidarı kaybetmiştir. Milli Kongre Partisi’nin 30 yıl süren iktidarı böylece sona ermiştir.

Ancak yeni hükümetin vaatlerinin hiçbirini gerçekleştirememesi ve ülkeyi mevcut durumdan kurtaramaması halk üstünde hayal kırıklığına neden olmuş ve 80 ‘de yapılan seçimle birlikte İndira yeniden Başbakan koltuğuna oturmuştur.

Kast sistemine kafa tutmuş

Zaman zaman adı yolsuzluk iddialarına karışmış olsa da 1975’teki yargı kararına konu olan unsurlar dışında şahsına ait ispatlanmış bir yolsuzluğa rastlanılmamıştır.

Hindistan toplumsal yapısında önemli olan kast sistemi karşısında toplumun dezavantajlı tabakasında bulunan insanlarla yakından ilgilenmiş ve Hindistan demokrasisinin gelişmesine, yurttaşlık bilincinin güçlenmesine önemli katkılar sağlamıştır. Kendisi üst bir kasttan gelmekteyken alt kasta mensup bir erkekle evlenerek geleneksel kalıplara da kafa tutmuştur.

Eşitsizliğin geleneklerle kutsandığı bu toplumda İndira, kalıpları zorlamış çevresinin menfaatleri yerine; alt kastların hatta toplumsal olarak en altta yer alanların sorunlarını önemseyerek bunların çözümü için çalışmıştır.

20. yy’a mal olmuş kadın siyasetçi

İndira, Hindistan’ın bazı yapısal sorunlarında iyileşmeler kaydetmeyi başarabilmiş olmakla birlikte bazı konuları da çözüme kavuşturamamıştır. Karşılaştığı en önemli toplumsal sorunlardan biri dinsel ayrılıklar ve bu doğrultuda çıkan çatışmalardır. Bu noktada özel olarak dikkat çekilmesi gereken nokta Hindular ve Sihler arasında tırmanan gerilimdir. Öyle ki bu iki grup arasındaki çatışma adeta iç savaş şeklini almıştır. İndira bu çatışmaya sert bir müdahalede bulunarak Sihler ‘in Kutsal Altın Tapınağını (Amritsar) bombalatmıştır. Bu olaydan sonra 31 Ekim 1984 tarihinde ayrılıkçı Sihlerle mücadele sırasında ölen ve zarar gören sivillerin intikamını almak isteyen iki Sih muhafızı tarafından suikasta uğramış ve hayatını kaybetmiştir.

En nihayetinde İndira Priyadarşini Gandi, doğruları ve yanlışlarıyla 20. yüz yıla mal olmuş önemli bir kadın siyasetçidir. Soğuk Savaş zamanlarında bağımsızlığını yeni kazanmış bir ülkenin refahı için çalışırken halkçı, devletçi, laik bir siyasi mücadele yürütmüştür.

O, 66 yıllık yaşamının kayda değer bir bölümünde Hindistan’ın toplumsal kaderine etki etmiş unutulmaz bir figürdür. 

*Çiçekli, M. Y. (2018). Asyalı Kadın Figürü ve Siyasetin Etkin Bir Öznesi: İndira. Dergipark, 33(2), 411-434.