Kadınlar mollaları sarstı
PATLAK: EN AZ ELLİ ÖLÜ
PATLAK: BİNLERCE KİŞİ GÖZALTINDA
PATLAK: KUM KENTİNDE KAOS HAKİM
İran’da 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin Tahran’da “başörtüsü kurallarına uymadığı” gerekçesiyle gözaltına alındıktan sonra hayatını kaybetmesi üzerine başlayan gösteriler ülkenin dört bir yanına yayılarak giderek şiddetleniyor.
Ülkenin birçok kenti ve başkent Tahran’da devam eden gösterilerde can kaybı hızla artarken, İranlılar ülkede yıllardır birçok insan hakları ihlalinden sorumlu tutulan paramiliter milis teşkilatı Besic Güçleri'nin Kum kentindeki merkezini basarak binayı ateşe verdi. Kentte olayların kontrolde çıktığı ve göstericilerle güvenlik güçleri arasında şiddetli çatışmalar yaşandığı bildirildi.
Onlarca kentinde halk, motosikletli asker, polisle gece boyunca çatıştı. Batı Azerbaycan Eyaleti’nde, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi sınırındaki Oshnaviye kentinin kontrolü eylemciler tarafından sağlanıyor. Kentteki polis, asker güçleri çekilmek zorunda kaldı. Twitter fenomeni Tawheed Javadi, "1979 devriminden sonra ilk kez bir şehrin kontrolü tamamen protestocular tarafından ele geçirildi" ifadeleriyle durumu özetledi.
Başkent Tahran'da da polislerin eylemcileri doğrudan hedef aldığı videolar sosyal medyada yayınlandı. Pek çok kentte eylemciler Hamaney de dahil olmak üzere İslam Cumhuriyeti liderlerinin poster ve fotoğraflarını yırttı.
‘ÖLÜ SAYISI 50’Yİ AŞTI’
80'den fazla kente yayılan olaylarda ölü sayısıyla ilgili farklı bilgiler olsa da insan hakları örgütleri can kaybının 50'yi aştığını belirtti. Ölenler arasında güvenlik güçleri de bulunuyor. Binlerce protestocu İran güvenlik güçleri tarafından gözaltına alındı. Sadece Gilan kentinde gözaltına alınanların sayısı 730 olarak duyuruldu. Sosyal medya paylaşımlarına göre, ülkenin pek çok kentinde 2 gündür onlarca üniversite öğrenci temsilcisi ve öğrencinin evlerinden gözaltına alındığı belirtildi. İran Öğrenci Konseylerinin Telegram kanalına göre, Tahran Üniversitesi'ndeki gözaltına alınan öğrenci sayısı 30'a ulaştı.
KARARLI MÜCADELE GEREKLİ
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, 21 Eylül'de Meşhed kentindeki gösteriler sırasında bıçaklanarak öldürülen Muhammed Resul Dust Muhammedi adlı Besic üyesinin ailesini arayarak, taziyelerini iletti.
"Gösteriler ile kamu düzeninin ve güvenliğinin tehdit edilmesi arasında ayrım yapılması gerektiğini" öne süren Reisi, ölümlere yol açan olayları "kargaşa ve kötülük" olarak nitelendirdi.
İran Cumhurbaşkanı, "kamu güvenliğini tehdit eden kişilerle kararlı şekilde mücadele edilmesinin gerekli olduğunu" söyledi.
ABD’DEN PROTESTOCULARA İNTERNET DESTEĞİ
İran’da internete ve sosyal medyaya erişimin kesilmesi üzerine ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken İran hükümetinin sansürüne karşı harekete geçildiğini açıkladı. Tesla ve SpaceX kurucusu milyarder Elon Musk ise, uydu internet hizmeti Starlink’in İran’da aktif hale getirileceğini duyurdu.
AMİNİ PROTESTOLARI İRAN’DA KADINLARI ÖZGÜRLEŞTİREBİLEK Mİ?
İran’da başörtüsü taktığı için gözaltına alındıktan sonra hayatını kaybeden 22 yaşındaki Amini’nin durumu toplumun sinir uçlarına dokundu ve zorunlu örtünme konusunda yıllardır bastırılmış öfkeyi açığa çıkardı.
Analistlere göre Amini'nin ölümü, ülkenin neredeyse tamamına yayılan protestolar azalsa veya bastırılsa bile daha fazla kadına kıyafet kısıtlamaları konusunda hükümete karşı çıkmak için cesaret ve ilham verecek.
ABD'de yaşayan İran analisti Omid Memarian, "Mahsa Amini'nin ölümü, kadınlar arasında onlarca yıldır bastırılmış enerji ve mücadele azmini açığa çıkardı. Bu ilk değil ama bu seferki farklı" değerlendirmesi yaptı.
Atlantik Konseyi'nden Stratejik Dava Projesi Direktörü Gissou Nia, "Protestocular (Jina) Mahsa Amini'nin öldürülmesini protesto etmek ve değişim talep etmek için açıkça sokaklara döküldüğüne göre, nihayetinde insanların sistemin değişmesini istediği, insan hakları ve temsili hükümet istediği tartışma götürmez bir gerçek." değerlendirmesinde bulundu.
DAHA ÇOK KAN AKABİLİR
Yetkililer geçmişte de protestoları birkaç gün boyunca akışına bırakmış, ancak durum kontrolden çıkmaya başladığı anda orantısız güce başvurmuşlardı.
New York merkezli Eurasia Group isimli danışmanlık şirketinden analist Henry Rome, "Devrim Muhafızları ve Besiçler, protestoları bastırma konusunda acımasız, devrime sadık ve en nihayetinde etkili. Keza bunu yapma konusunda yıllara dayanan önemli bir deneyime sahipler." diyor ve ekliyor:
"Protestolar hükümetin istikrarı için anlık bir riskten ziyade meşruiyeti ve uzun vadede sürdürülebilirliği için bir risk teşkil ediyor."
İran, 2017 ve 2018 yıllarında ciddi sorunlarla sarsılmıştı. 2019 yılında ise 40 yıllık İslam Devrimi tarihindeki en büyük hükümet karşıtı gösteriye sahne olmuştu. Gösterilere yüz binlerce kişi katılmıştı.
Ajanslar bu gösterilerde bin 500 kişinin güvenlik güçleri tarafından öldürüldüğünü duyurmuştu.
İsrail merkezli Reichman Üniversitesi'nde İran siyaseti dersleri veren Meir Javedanfar da Amini protestolarını "yozlaşmış ve beceriksiz rejime öfkelenen İranlılar için bir dönüm noktası" olarak nitelendirdi.
Bu protestoların son olmayacağını dile getiren İran asıllı Orta Doğu yorumcusu Javedanfar, değerlendirmesini şu sözlerle tamamladı:
"Bu eylemler son olmayacak, daha fazlasını göreceğiz. Ancak ortaya bir lider çıkmadıkça ve İran Silahlı Kuvvetleri'nin en azından bir kısmı rejime karşı halkın yanında yer almadıkça bir (karşı) devrim görmemiz pek olası değil. Bunların hiçbiri henüz gerçekleşmedi."
