Tehdit ciddiye alınmadı ‘iletişim kazası’

ABD ve NATO güçlerinin çekildiği Afganistan’ın başkenti Kabil’deki havalimanının güvenliğini sağlaması planlanan Türkiye, burada ABD’den finans, ağır silah ve istihbarat desteği almaya devam edecek. Ancak emir-komuta Türkiye’de olacak. Öncesinde ise TBMM’den tezkere çıkması planlanıyor.
BBC Türkçe’nin Türk ve Amerikalı yetkililerden edindiği bilgiye göre, Türk askerinin “sadece havalimanına bir saldırı olması halinde, meşru müdafaa gerektiren durumlarda muharip görev üstlenmesi” planlanıyor. Taliban’ın Türkiye’ye yönelik tehdit açıklamaları ise Ankara’da “sembolik” olarak değerlendiriliyor.
TALİBAN’IN TEPKİSİ
NE ANLAMA GELİYOR?
Doğrudan Türkiye’yi hedef alarak yapılan açıklama, “göstermelik açıklamaların bir devamı” olarak yorumlanıyor. Ankara’da, Taliban’la yapılan görüşmelerle bu sorunun ortadan kaldırılabileceği, misyonun Taliban’a karşı değil sadece havalimanının güvenliğini sağlamak için gerçekleştirileceği değerlendiriliyor.
BBC Türkçe’ye konuyla ilgili bilgi veren bir güvenlik yetkilisi, Taliban’ın ABD’nin çekilmesinin ardından uluslararası alanda bir tanınırlık girişiminde olduğunu, bunun için Rusya, İran ve Çin’le görüşmelere başladığını, bu kapsamda saldırganca bir tutum takınmalarının beklenmediğini söyledi:
“Amerikan askerlerini işgalci olarak gördükleri doğru. Ancak bizim temasımız var, bizim bir işgal amacımız olmadığını biliyorlar. Bunlar sembolik açıklamalar. Arka planda uluslararası camiaya verilen ‘Bizim dediğimizin dışında bir şey olmaz’ mesajı bu. Dolayısıyla Türkiye’ye yönelik saldırganca tutum olacağını sanmıyoruz.”
EMİR KOMUTA
KİMDE OLACAK?
Türk güvenlik yetkilisi, görev NATO kapsamından çıkarılacağı için Türk askerinin Türk bayrağı altında görev yapacağını ve emir komutanın Türkiye’de olacağını belirtti.
Amerikalı yetkili ise havalimanıyla ilgili güvenlik kaygıları olduğunu ve iki ülkenin burada güvenliği sağlama konusunda “angaje olarak hareket edecekleri” bilgisini verdi.
ABD’nin istihbarat desteği ve komuta-kontrol sistemi konusunda Türk askerine Kabil’deki havalimanında destek vermesi bekleniyor.
Türk diplomatik kaynaklar, Türk askerinin belirtilen misyon çerçevesinde görevlendirilmesinin hukuki zemininin oluşması için Afgan hükümetiyle görüşmelerin sürdüğünü belirtti.
“Tabiatıyla söz konusu misyonun hayata geçmesi için öncelikle TBMM’den bir yetki alınması sonrasında bu adımlar hayata geçirilecektir. Her halükarda, meşru müdafaa gerektiren durumlar haricinde, misyonun muharip olmayan ve havalimanı güvenliğiyle sınırlı bir yönergeye sahip olması öngörülmektedir.”
Bu şartlar altında tıpkı 2019 sonunda Libya’yla yapılan anlaşmada olduğu gibi Afgan hükümetiyle yazışmaların yapılması sonrasında TBMM’den tezkere alınması gerekecek.
Ancak havalimanına doğrudan bir saldırı olmadığı sürece Türk askerinin burada herhangi bir şekilde savaşa taraf olması planlanmıyor. Türk askeri, saldırı durumunda havalimanının güvenliğini sağlamak için kısıtlı muharip görev üstlenebilecek.
TÜRKİYE NEDEN
RİSK ALIYOR?
Afganistan’ın Pakistan, İran, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan ve Çin’le, yani kara sınırı bulunan komşularıyla arasındaki karayolları ve demiryolları haricinde dünyayla bağlantısı havayolu üzerinden çok büyük oranda da Hamid Karzai Havalimanı üzerinden sağlanıyor. Bu sebeple Türkiye’nin üstleneceği görev kritik önemde.
Bir saldırı olması halinde, Türk askerinin aktif görev yaparak havalimanının güvenliğini sağlaması gerekiyor. Bunu önlemek için Ankara, Taliban’la olan temasın önemli olacağı görüşünde.
Aynı zamanda yıllardır Afganistan’dan gelen göç akınının da ülkede istikrar sağlanmasıyla engellenebileceğini söylüyor.
TALİBANA RAĞMEN YAPMAK MÜMKÜN DEĞİL
Türk güvenlik kaynakları, havalimanının güvenliğinin sağlanması için Afgan hükümetiyle temasın yeterli olmayacağı, bunu Taliban’a rağmen yapmanın mümkün olmadığı görüşünde:
“Ülkenin daha da geniş kısmının kontrolünü ele geçirmeleri muhtemel gibi görünüyor. Bunun sonunda bir tanınma arayışları, bunun için oluşturmak zorunda olduğu gerekçeleri ve pazarlıkları olacak. Bu aşamada neler olacağı, bunu nasıl sağlayacakları, nasıl bir hükümet kuracakları muamma. Ancak ABD’nin ülkeyi Taliban’a bırakarak çekilme kararı almasının arkasında da Taliban’a rağmen NATO’nun bile istikrarı sağlayamaması yatıyor.”
Türk diplomatik kaynaklar, “Türkiye’nin üstleneceği sorumluluğunun ürettiği artı değerden faydalanan uluslararası toplumun üyelerinin de üzerine düşen adil yük paylaşımına katkıda bulunmalarını bekliyoruz” ifadesini de kullanıyorlar.
ABD, yaklaşık 600 askerini görevin tamamen Türk ordusuna teslimi sırasında Türk askeriyle birlikte çalışmak üzere, yani “yerinde değiştirme” sürecinde havalimanında bırakacak.
Bugüne kadar havalimanının işletmesi konusunda birlikte çalışılan sivil uzmanlar ve dil gerekliliği için birlikte çalışılan yerel çalışanların görevleri ise devam edecek.
ABD’nin vereceği destek konusunda detayları sorduğumuz diplomatik kaynaklar ise, “Güvenlik, lojistik ve finansman konularındaki yük paylaşımıyla ilgili ABD ile görüşmelerimiz sürüyor” açıklaması yaptı.

‘TEHDİT İLETİŞİM KAZASI’

AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik, Taliban’ın Türkiye’yi tehdit ettiği açıklamayı, “İletişim kazası” olarak nitelendirdi. Çelik, “Açıklamada olumsuz ifadeler var. Türkiye orada işgalci güç değildir. Biz Afgan halkının yararına da bir faaliyet yürüteceğiz. Şimdiye dek yürüttüğümüz faaliyetten farklı değil. Türkiye’nin terör, yasa dışı göç ve uyuşturucuyla mücadelesi açısından değerlendirilmesi gereken bir konu bu” dedi.