YILLAR GEÇTİ, HİÇBİR ŞEY DEĞİŞMEDİ

Bartın’da 41 maden işçisinin hayatını kaybettiği facia, 13 Mayıs 2014’te Türkiye’yi sarsan Soma'daki maden katliamını akıllara getirdi. Soma’daki katliamda ihmaller zinciri yıllar süren yargılama sürecinde bir bir ortaya çıktı. Bartın’da da faciadan saatler sonra ortaya Sayıştay raporları ortaya çıktı, “kader” açıklamaları gecikmedi. Adeta Soma’da yaşananlar tekrar ediliyordu. Bartın’daki faciayı anlamak için Soma’yı tekrar hatırlatıyoruz.

Soma’ya ve dava sürecine yakından bakalım.

Soma Kömür İşletmeleri A.Ş.’nin işlettiği madende elektrik panosunda yangın çıktı. Alevler metan gazıyla temas etti. 96 saat süren çalışmada 486 işçi kurtarıldı, 301 madencinin ise cansız bedenine ulaşıldı. 162 işçi ise yaralandı.

Olayın ardından açılan davada tutuklu sanıkların hepsi tahliye edildi. Yakınlarını kaybedenler ise dosyayı Anayasa Mahkemesi'ne taşıdı.

2015 yılında görülmeye başlanan ve sanıkların tutuksuz yargılandığı Soma davasında son olarak 4 Nisan 2022'de Soma Kömür İşletmeleri A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Can Gürkan'ın 20 yıl, Türkiye Kömür İşletmeleri baş kontrolörleri Adem Ormanoğlu ve Efkan Kurt'a verilen toplam 12 yıl 6 aylık hapis cezaları onandı. Ancak infaz düzenlemesiyle birlikte bu süreler kısalacak.

DAVA NE ZAMAN BAŞLADI, NASIL SONUÇLANDI?

13 Mayıs 2014'te yaşanan maden felaketinin ardından Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi'nde "olası kastla insan öldürme", "neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama", "bilinçli taksirle birden fazla kişinin ölümü ile birlikte birden fazla kişinin yaralanmasına neden olma", "taksirle birden fazla kişinin ölümü ile birlikte birden fazla kişinin yaralanmasına neden olma" suçlamalarıyla açılan dava 2015'te görülmeye başladı.

2016 yılında açıklanan bilirkişi raporunda Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın ihmali ve kusuru olduğu belirtildi. Bu Soma davası dosyasında kamu görevlileri ile bakanlıkların kusur ve ihmalleri olduğunu belirten ilk resmi belgeydi.

İKİ KAT FAZLA ÜRETİM RAPORLARDA YER ALDI

Raporda yer alan Enerji Bakanlığı'na bağlı Maden İşleri Genel Müdürlüğü'ne (MİGEM) ilişkin yapılan değerlendirmede, planlanandan iki kat fazla üretim yapıldığı, üretim artmasına rağmen havalandırmayı sağlayan ana vantilatörün kapasitesinin değiştirilmediği vurgulanıyordu.

Aynı zamanda teknik koşullar arasında gaz maskelerinin işçilerin madenden kaçmasına olanak tanımamasından üretim zorlamasına, maden içi etkin haberleşme ve alarm sistemi bulunmamasından acil durumlar için bir planlama yapılmamış olmasına kadar bir dizi eksikliğe dikkat çekiliyordu.

Beşi tutuklu toplam 51 kişinin yargılandığı dava Temmuz 2018'de sonuçlandı. 37 kişi beraat etti, 14 sanık "taksirle ölüme ve yaralamaya sebebiyet vermekten" ceza aldı.

Sanıklardan Soma Kömür İşletmeleri A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Can Gürkan 15 yıl, Genel Müdür Ramazan Doğru 22 yıl 6 ay, İşletme Müdürü Akın Çelik 18 yıl 6 ay hapis cezasına mahkum edildi.

Ancak Can Gürkan, 18 Nisan 2019'da yurt dışına çıkış yasağıyla tahliye edildi.

AYM’DEN YAŞAM HAKKI İHLALİ KARARI

Mart 2020'de Soma faciasında hayatını kaybeden 11 işçinin yakınlarının başvurduğu Anayasa Mahkemesi'nden, ölen işçilerin Anayasa'nın 17'nci maddesinde güvence altına alınan yaşam hakkının ihlal edildiği kararı çıktı.

Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 30 Eylül 2020'de, Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi'nin verdiği ve istinaf mahkemesinin onadığı kararı bozdu. Can Gürkan'ın da aralarında bulunduğu dört sanığa "olası kastla 301 kez öldürme ve 162 kez yaralama" suçundan ceza verilmesini istedi.

BEŞ ÜYEDEN ÜÇÜ DEĞİŞTİ, KARAR ÜÇE KARŞI İKİ OYLA ALINDI

Fakat bu sırada 12. Ceza Dairesi'nin üç üyesi değişti ve hemen sonrasında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı 8 Ocak 2021'de 12. Ceza Dairesi'nin 30 Eylül kararına itiraz etti. Sanıklar hakkında "taksirle ölüme neden olmaktan" ceza verilmesi talep edildi.

Dosya, Yargıtay 12. Ceza Dairesi'ne geri döndü. Yeni heyet ikiye karşı üç oyla önceki kararını bozarak Can Gürkan'ın "bilinçli taksirle ölüme ve yaralanmaya neden olmaktan" yargılanması gerektiğini belirtti.

Onun da aralarında bulunduğu dört sanığın "bilinçli taksirle ölüme ve yaralamaya neden olma" suçundan tekrar hakim karşısına çıkması kararlaştırıldı. Dava 13 Nisan 2021'de Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi'nde tekrar görülmeye başlandı.

HİÇ TUTUKLU SANIK KALMADI

2021'in Şubat ayında Ramazan Doğru, Akın Çelik, onun yardımcısı İsmail Adalı, hapis yattıkları süre göz önünde bulundurularak Soma İnfaz Savcılığı tarafından serbest bırakıldı. Soma davasında cezaevinde tutuklu sanık kalmadı.

Davanın dördüncü duruşması Haziran 2021'de görüldü. Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi, tutuksuz yargılanan Soma Kömür İşletmeleri A.Ş Yönetim Kurulu Başkanı Can Gürkan'a "bilinçli taksirle öldürme ve yaralamaya neden olma" suçundan 20 yıl; maden mühendisleri Efkan Kurt ile Adem Osmanoğlu'na 12'şer yıl 6'şar ay hapis cezası verdi.

Sanıklar tutuklanmadı.

GÜRKAN TOPLAM YEDİ YIL HAPİS YATMIŞ OLACAK

Son olarak Nisan 2022'de Yargıtay 12. Ceza Dairesi, Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi'nin temyize giden kararının düzeltilerek onanmasına karar verdi.

Hapis cezaları onandı, kontrol teşkilatı başmühendisliği görevini yapmalarının yasaklanması kararı ise bozuldu.

2020 yılındaki infaz düzenlemesinden yararlanan Gürkan'ın 20 yıllık cezasının infazı 10 yıla inecek, üç yıl denetimli serbestlik ve hapiste kaldığı 4,5 yıl düşürülecek ve cezanın 2 yıl 6 aylık infaz süresi kalacak. Yani toplam 7 yıl hapis yatmış olacak.

Üçe iki oy çokluğuyla çıkan karara daire başkanı Ahmet Er ve üye hakim Nadir Güngüneş şerh düştü, sanıkların "olası kastla öldürme suçundan" cezalandırılması; yani, 301 kez öldürme ve 167 kez yaralama suçundan binlerce yıl hapis cezasına çarptırılması gerektiğini bildirdi.

DAVANIN AVUKATLARI TUTUKLU

Soma davasında tutuklu sanık yok. Ancak dava dosyasını takip eden iki avukat Selçuk Kozağaçlı ve Can Atalay tutuklu.

Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD) Genel Başkanı Selçuk Kozağaçlı, dernek üyesi 20 avukata "terör örgütü kurma ve yönetme" ve "terör örgütü üyeliği" suçlamalarıyla açılan davada, 2017'den bu yana tutuklu olarak yargılanıyor.

Sosyal Haklar Derneği üyesi Avukat Can Atalay ise Gezi davasının Nisan ayında görülen karar duruşmasında "cebir ve şiddet kullanarak hükümeti ortadan kaldırmaya teşebbüse yardım etme" suçundan tutuklandı.

ERDOĞAN: FITRATINDA VAR

Faciadan hemen sonra devlet erkanının akın ettiği ilçeye, dönemin başbakanı, bugünün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da gitti.

Facianın hemen ertesi günü ilçede incelemelerde bulunan Erdoğan, Soma Belediyesi'nde yaptığı açıklamada, "Bunlar olağan şeylerdir. Bunun yapısında fıtratında bunlar var" dedi.

YERKEL’İN TEKMESİ

Belediyeden çıktıktan sonra protesto edilen Erdoğan, halkın tepkisi sırasında bir süre bir iş yerinde bekledi ve ardından ilçeden ayrıldı.

Protestoların sürdüğü sırada, o dönem Başbakanlık Müşaviri Yusuf Yerkel, yere düşen bir madenci yakınını tekmeledi.

Çok tepki çeken bu görüntüler günlerce konuşuldu. Attığı tekmeden sonra dizinde yumuşak doku zedelenmesi olduğu gerekçesiyle darp raporu da alan Yerkel, 4 yıl sonra attığı tekme nedeniyle özür diledi.

SOMA’DA ERDOĞAN’I PROTESTO EDENLERE 6 YIL SONRA DAVA

Erdoğan'a yönelik protesto ve Yerkel'in tekmesiyle hafızalara kazınan o gün yaşananlarla ilgili, aradan tam 6 yıl geçtikten sonra dava açıldığı ortaya çıktı.

Faciadan bir gün sonra yaşanan olaylarla ilgili soruşturmanın sonunda, 2020 yılının kasım ayında, protestolara katılan 34 kişi hakkında dava açıldı.

Davanın müşteki listesinde, eski Başbakan Recep Tayyip Erdoğan da bulunuyor. 34 sanığa, "görevi yapmamak için direnme" ve "hakaret" suçlamalarıyla açılan davanın ilk duruşması, 22 Şubat 2021'de görüldü.