Anayasada büyük uzlaşma

CHP, Demokrat Parti, Gelecek Partisi, DEVA Partisi, İYİ Parti ve Saadet Partisi Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e geçiş için gereken anayasa değişikliği önerisini, 6 siyasi parti liderinin katıldığı programla kamuoyuna açıkladı.

84 madde ve 9 başlıktan oluşan anayasa değişikliği önerisi “Şimdi demokrasi zamanı” sloganıyla kamuoyuna açıklandı.

CHP Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek, DEVA Partisi Genel Başkan Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu, Demokrat Parti Genel Başkan Yardımcısı Serhan Yücel, Gelecek Partisi Genel Başkan Yardımcısı Serap Yazıcı, İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Uğur Poyraz ve Saadet Partisi Genel Başkan Yardımcısı Bülent Kaya anayasa değişiklik önerisinin öne çıkan başlıklarını anlattı.

Altılı Masa’nın güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçişe ilişkin anayasa değişikliği önerisinde, yer alan bazı önemli düzenlemeler şöyle:

CUMHURBAŞKANINI HALK SEÇECEK
Cumhurbaşkanı mevcut sistemde olduğu gibi halk tarafından ve geçerli oyların salt çoğunluğunu alarak, yani en az yüzde 51’in oyuyla seçilecek. Bir kişi 7 yıllığına ve tek dönem için cumhurbaşkanı seçilebilecek.

Görevi sona eren bir cumhurbaşkanı, seçimle gelinen siyasi bir görev üstlenemeyecek. Cumhurbaşkanının veto yetkisine son verilecek, bir kereliğine yasaları Meclis’e iade hakkı bulunacak. Meclis’te basit çoğunlukla kabul edilen yasayı onaylamak zorunda olacak. Yürütme yetkisini Bakanlar Kurulu ile birlikte kullanacak.

PARTİ KAPATMA ZORLAŞTIRILACAK
Halen yüzde 7 olan seçim barajı yüzde 3’e düşürülecek. Milletvekili genel seçimlerinde geçerli oyların yüzde 1’ini alan siyasi partiye Hazine yardımı yapılabilecek.

Milletvekili dokunulmazlığının kaldırılması zorlaştırılacak. Öneriye göre üye tam sayısının salt çoğunluğu, yani 301 milletvekilinin kabul oyu ile dokunulmazlık kaldırılacak. Mevcut düzende karar yeter sayısı olan 151 vekille dokunulmazlık kaldırılabiliyor.

Milletvekilliğinin kesin hüküm giyme nedeniyle düşmesinde, Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru sürecinin bitmesi kriteri getiriliyor.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının siyasi partilere kapatma davası açabilmesi TBMM iznine bağlanıyor. Siyasi partiler hakkında kapatma kararı ancak “suçun odağı” olması halinde verilebilecek.

İSTANBUL SÖZLEŞMESİ DÜZENLEMESİ
Türkiye, İstanbul Sözleşmesi’nden cumhurbaşkanı kararıyla çıkmıştı. Öneride, cumhurbaşkanının bu yetkisine son veriliyor ve bu yetkinin TBMM’ye devri öngörülüyor.

Bakanlıkların, kamu idareleri ve kamu tüzel kişilerinin kanun hükmünde (KHK) kararnameyle kurulması ve kaldırılması uygulamasına son verilecek.

Hükümet, başbakan ve bakanlar hakkında, geçmişte olduğu gibi yine gensoru verilebilecek.

YENİ HÜKÜMET KURULMADAN MEVCUT HÜKÜMET DÜŞMEYECEK
Hükümetin kuruluşu basit çoğunluk, düşürülmesi ise salt çoğunluk ile gerçekleşecek ve hükümet krizlerini önlemek için yapıcı güvensizlik oyu aranacak. Yani yeni hükümet üzerinde uzlaşma sağlanmadan mevcut hükümet düşürülemeyecek, mevcut hükümet düştüğü anda yeni Başbakan görevine başlamış olacak.

Cumhurbaşkanlığı kabinesi yerine, eski sistemde olduğu gibi bakanlar kurulu oluşturulacak. Bakanlar başbakan tarafından TBMM üyeleri arasından veya ihtiyaç halinde milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından seçilecek.

OHAL KHK’SINA SON VERİLİYOR
Olağanüstü Hal sistemi yeniden düzenleniyor. Buna göre OHAL ilan etme yetkisi, cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu’na ait olacak, OHAL KHK’sı çıkarılamayacak.

Hakim ve savcılar için “coğrafi teminat” getirilecek.

Hakimler Kurulu ile Savcılar Kurulu ayrı ayrı düzenlenecek. Her iki kurulun kararları yargı denetimine açık olacak. Kurul üyelerinin bazı üyeleri Meclis tarafından seçilecek.

Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru alanı, sosyal hakları da kapsayacak biçimde genişletilecek.

Anayasa’nın 13. maddesine “Hürriyet esas, sınırlama istisnadır. Tereddüt halinde yorum hürriyet lehine yapılır” hükmü ekleniyor. Düşünce, kanaat ve ifade hürriyeti tek bir maddede düzenleniyor. Anayasanın 25. maddesinde yapılacak değişiklikle eleştiri hürriyeti güvence altına alınıyor.

ÇEVRE, SAĞLIK, HAYVAN HAKLARI
Anayasa’daki sosyal ve ekonomik haklar genişletilerek, sağlık, çevrenin korunması ve hayvan hakları da anayasal güvenceye alınıyor.

İÇİŞLERİ BAKANI GÖREVDEN ALAMAYACAK
Anayasa’nın 127. Maddesi’nde yapılan düzenlemeyle, belediye başkanlarının görev suçu nedeniyle İçişleri Bakanı tarafından görevden uzaklaştırılması uygulamasına son veriliyor. Uzaklaştırma yetkisi Danıştay’a verilecek, bu süre 6 ayı geçmeyecek.

YÖK KALDIRILIYOR
Üniversitelere, bilimsel, idari ve mali özerklik anayasal güvence altına alınacak, YÖK kaldırılacak. YÖK’ün yerine sadece koordinasyon yetkisi olan üyelerinin seçimle işbaşına geldiği “üniversitelerarası kurul” getirilecek.

RTÜK’ÜN YAPISI YENİDEN DÜZENLENİYOR
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu üyeleri, basın mensupları ile iletişim ve hukuk fakültesi öğretim üyeleri arasından TBMM tarafından nitelikli çoğunlukla seçilecek.