BAE’nin gönlünden 5 milyar dolar koptu

Türkiye’nin swap anlaşmaları dün açıklanan 5 milyar dolarlık Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) anlaşmasıyla birlikte 28 milyar dolara ulaştı. Swap anlaşmalarında, iki ülke arasında arasında belirlenen tutarda bir para başka bir parayla değiştiriliyor. Değiştirilen ana paralar belirli bir süre sonunda geri veriliyor. MB’nin döviz rezervi kâğıt üstünde artmış olsa da bu, net rezerve yansımıyor.

KİMLERLE SWAP YAPILDI?
Merkez Bankası, BAE ile imzaladığı swap’tan önce en son, 12 Ağustos 2021’de Güney Kore Merkez Bankası’yla anlaşma yapmıştı. Anlaşmayla, iki merkez bankası arasında azami 17,5 milyar lira veya 2,3 trilyon Kore Won’u (2 milyar dolar) değerinde yerel para birimi takasına imkân sağlanırken, söz konusu tutar henüz hesaplara geçmedi. Geçen yıl ayrıca, Çin Merkez Bankası’yla swap anlaşması büyüklüğü de genişletilerek toplam 46 milyar lira ve 35 milyar Yuan’a (6 milyar dolar) çıkarıldı.

MB, ilk swap anlaşmasını 17 Ağustos 2018’de Katar ile imzaladı. Söz konusu anlaşmanın büyüklüğü 26 Kasım 2019 ve 20 Mayıs 2020’de iki kez yenilenerek 15 milyar dolar karşılığı Türk Lirası ve Katar Riyali’ne yükseltildi.

MB, geçen yıl BAE’nin yanı sıra Özbekistan ve Türkmenistan’ın, 2020’deyse Azerbaycan ve Libya’nın merkez bankaları ile mutabakat zaptı imzalamıştı.

Toplam 28 milyar dolara ulaşan tüm swap’lar çıkarıldığında Merkez Bankası’nın net rezervi şu an eksi 56,9 milyar dolar. Muhalefet, AKP hükümetini 2019’un ilk çeyreğinden beri yaptığı ‘arka kapı döviz satışları’ yapmakla suçluyor.

DÜŞMAN BAE, STRATEJİK ORTAK!
Organize suç örgütü lideri Sedat Peker, BAE’ye kaçtıktan sonra AKP lideri Erdoğan ile “helalleşeceğini” söyleyince Türkiye, iktidar üyelerinin 15 Temmuz darbe girişimini finanse etmekle suçlayarak “düşman” olduğu BAE ile yakınlaştı. Peker ise susturuldu.

BAE İLE SWAP EKONOMİSTLERE GÖRE SADECE 'MAKYAJ'
Ekonomistler, Türkiye ile BAE arasında imzalanan yaklaşık 5 milyar dolarlık swap anlaşmasının doları etkilemeyecek bir ‘makyaj’ olduğu görüşünde.

Birleşik Arap Emirlikleri ve Türkiye arasındaki ticaret hacmi 2021 yılında yaklaşık 7 milyar dolar civarında kaydedilmişti.
Türkiye’nin Katar’la 15 milyar dolar, Çin’le 6 milyar dolar, Güney Kore’yle de 2 milyar dolarlık swap anlaşması bulunuyor. Güney Kore anlaşmasıysa altı ay geçmesine rağmen henüz hesaplara girmedi.

Diğer yandan Azerbaycan’la da yakın zamanda bir anlaşmanın yapılması bekleniyor.

Swap anlaşmalarında yapılan anlaşma tutarları karşılıklı olarak her bankanın bilançosunda, diğer banka adına açılan hesaplarda tutuluyor.

Merkez Bankaları arasındaki swap işlemlerinden bu ülkeler para kazanıp kaybetmiyor. Bu anlaşmaların genel amacı şirketlerin dış ticareti daha kolay yürütmesi. Ancak Türkiye bu anlaşmaları daha çok iç kamuoyuna yönelik ‘rezerv varmış’ gibi göstermek için yapıyor.

GÜRSES: SWAP YAPSA NE OLUR?
İktisatçı Uğur Gürses, Türkiye’de hükümetin ekonomi politikalarına olan güvensizliğe işaret ederek, ”Swap makyajından ne fayda gördünüz ki bunu sürdürüyorsunuz” sorusunu sordu.

Piyasa oyuncularının net rezervleri takip ettiğini vurgulayan HSBC Portföy Baş Ekonomisti İbrahim Aksoy, swap anlaşmasının TL üzerinde önemli bir etkisi olmasını beklemiyor.

ÖZAY: KURA ETKİSİ OLMAZ
ICRYPEX Kripto Para Borsası Strateji Geliştirme Müdürü Tuğba Özay da anlaşmanın kura etkisini olmayacağını düşünüyor.

ASH: OYUNU DEĞİŞTİRMİYOR
Bluebay Asset Management’ten iktisatçı Timothy Ash’in yorumu ise şöyle: ”Katar’la yapılan anlaşma gibi bu da oyunun kurallarını değiştirmiyor. Ancak çeşitli doğrudan yabancı yatırım anlaşmalarına katılmak için bir giriş bileti olabilir. Türkler için üzücü olan şey de bu zaten. Bu durum sadece MB’nin daha fazla kötü politikalar yürütmesine izin vermiş olacak.”

$ 13,40 İLE KAPATTI

Merkez Bankası’yla Birleşik Arap Emirlikleri Merkez Bankası arasındaki swap duyurusunun ardından dolar/TL’de 13,60’dan 13,55’e sınırlı geri çekilme görülse de kur kısa bir süre sonra tekrar 13,60’ın üstüne çıktı. Akşam geç saatlerde ise 13.40’a kadar geriledi. Geçen yıl başında 7,44 olan dolar kurundaysa bir yıllık fark yüzde 80’in üzerinde.

REZERV NASIL EKSİ OLUR?

Ekonomist Prof. Dr. İbrahim M. Turhan, bir merkez bankasının rezervlerinin nasıl eksi olabileceğini ve swap işlerinin ne anlama geldiğini bir tweet dizisinde güncel hayattan örneklerle anlattı:
“Ticaret yapan işyeri sahibi akşam dükkanı kapatmadan önce dalgın dalgın kasaya bakıyordu.
Yanında çalışan delikanlı sordu:
– Usta, hayırdır ? Çok dertli görünüyorsun, bir sorun mu var?
İşyeri sahibi cevap verdi:
– Kasanın durumu iyi değil evladım.
Delikanlı kasaya baktı ve dedi ki:
– İyi de usta, bak kasada 121 lira 80 kuruş para var. Çok şükür, iyi durumdayız.
İşyeri sahibi;
– Doğru. Sen bakınca kasada nakit var görünüyor ama bu paranın içinde benim piyasadan aldığım borçlar da var. Borcumuz 124 lira 20 kuruş.
– Aaa, bak o zaman haklısın usta. Bizim kasa aslında 2 lira 40 kuruş açık vermiş. Ne yapalım, olsun. Nasıl olsa ticaret devam ediyor. Para, mal dönüyor. Çıkarırız evelallah. Sen dert etme.
– Nasıl dert etmeyeyim? Hatırlasana, komşu dükkanlar bize emanet para bırakmıştı. O da var.
– Biz elimizde kalan ve satılmayan malları (TL) teminat olarak verdik de bize geçici olarak ve emaneten para verdiler. İstediklerinde paralarını verip malları geri almamız gerekiyor.
– Bu takas (swap) işlemiyle aldığımız emanet para ne kadar usta?
– 63 lira 60 kuruş evladım.
Delikanlı heyecanlanır.
– Ne diyorsun sen usta ? Borçlar ve takas emanetleri düştükten sonra kasamız 66 lira açık mı veriyor ?
– Bu açığın 21 lirası hatır çeki sayılır. Aramızda hısımlık var. Onlar geri istemez ama geri kalanı piyasaya. Gerçi piyasa da hemen boğazımıza sarılmaz.

Yukarıdaki metinde;
Kasadaki para: Merkez Bankası döviz varlıkları.
Piyasaya borçlar: Döviz yükümlülükleri (bankaların Merkez Bankası’ndan alacakları).
Takas emaneti: Merkez Bankası’nın swap işlemleri.
Hatır çeki: Diğer ülke merkez bankalarıyla devletler arası yapılan swaplar.”