Bitmeyen tartışma: Kıdem tazminatı

Hükümetin 2024-2026 yıllarını kapsayacak olan Orta Vadeli Program (OVP) çalışanları yakından ilgilendiren kıdem tazminatı ve emeklilik sistemine ilişkin yeni düzenlemeler içeriyor. Kıdem tazminatı Türkiye'de sık sık tartışma konularında biri olurken, yeni sistemin duyurulmasından sonra "Kıdem tazminatı kalkıyor mu?" sorularına sebep oldu. 1 yılı dolduran çalışanların işten ayrılması ve emeklilik halinde alınılan kıdem tazminatı için OVP'de öngörülen düzenlemelerin 2024 yıl sonunda devreye alınması planlanıyor. Buna göre Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) olarak ifade edilen sistem devreye alınacak. Bu sistemde işveren, devlet ve çalışanın ödediği prim TES'e aktarılacak. Söz konusu para kişi 60 yaşına gelene kadar sistemde duracak ve çekilemeyecek.

Benzer bir uygulama şu anda Bireysel Emeklilik Sitemi (BES) adı altında uygulanıyor. Ancak bu uygulama zorunlu değil. İsteyen çalışan fonda birikmiş parası varsa bu parayı alarak sistemden çıkabiliyor. TES'te ise bu para çalışan 60 yaşına gelene dek çekilemeyecek. Sadece 1 defaya mahsus ev, araba veya evlilik hali durumlar için talepte bulunulduğunda sistemdeki paranın yarısı alınabilecek.

Tazminat ile birleştirilecek

Sistem işverenlerin de katkısını öngördüğü için kıdem tazminatı ile birleştirilecek. Böylece kurulacak kıdem tazminatı fonu benzeri bir yapı ile işverenler işten ayrılırken değil her ay çalışana tazminatına karşılık ödeme yapmış olacak. Birikimler belli şartlar dışında kullanılamayacak, çalışan iş değiştirse bile birikimini yeni işyerine taşıyabilecek. Çalışanlar ev alma, evlilik, hastalık gibi bazı sebeplerle bu birikimlerinin bir kısmını kullanabilecek.

İşten ayrılma durumunda kıdem tazminatı alınamayacak

Mevcut sistemde iş yerinde bir yılını dolduran kişilere verilen kıdem tazminatı TES'li sistemde alınamayacak. Her iş veren çalıştırdığı işçi için her ay yüzde 8.33 oranında prim ödeyecek.

Herhangi bir kusur sebebiyle işten atılan bir kişi iş mevcut sistemde kıdem tazminatı hakkını kaybediyordu. Ancak yeni sistemde kişi işten atılsa dahi, tazminat prim ödemesi devam edeceği için ileride emekli olma halinde tazminatını alabilecek.

Kıdem tazminatında hesap değişecek mi?

Mevcut durumda en az 1 yıl çalışan ve işten kendi istek ve kusuru dışında çıkartılan işçiler her yıl için bir brüt maaş kıdem tazminatı alıyor. Bu miktar her ay için maaşın yüzde 8,33'üne denk geliyor. Burada eğer kapsam değişmez ise çalışanın hesabında yüzde 3 kendi hissesi ve yüzde 8,33 de işverenin tazminat katkısı olmak üzere her ay ücretinin yüzde 11,33'ü kadar birikimi olacak.

"Amaç bütçe açığını kapatmak"

Cumhuriyet gazetesine konuşan SGK uzmanı Ali Tezel uygulamanın amacının bütçe açığını kapatmak olduğunu belirtti. Tezel " İşveren her ay çalışanın maaşından keserek fona para yatırmak ve devlet de ona katkı sağlamak zorunda. Burada amaç, devletin bütçe açığını kapatmak" ifadelerini kullandı.

Şimşek: Amaç sistemdeki kalış ve fon tutarını artırmak

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'in konuya ilişkin yaptığı "İşverenin katkısı olduğu yeni bir bireysel emeklilik modeli öngörüyoruz. Amaç sistemde kalış süresini ve fon tutarını artırmak" sözleri de Tezel'in açıklamalarını destekler nitelikte.

Uzun zamandır tartışılan bir konuydu

Kıdem tazminatı Türkiye'nin gündeminde uzun sürelerdir yer alan bir konu.

Mevcut sistemde bir çok kişinin kıdem tazminatını alamamaktan şikayet etmesi üzerine Erdoğan Haziran 2020 tarihli konuşmasında şöyle demişti:

"İşverenlerin ve çalışanların sorunlarına köklü çözümler getirmeye çalışıyoruz. Kıdem tazminatı konusu da bunlardan biridir. Amacımız işçilerin kıdem tazminatı hakkını, birilerinin insafına bırakmadan, kalıcı bir sisteme bağlamaktır."