Darbeye kalkışan Wagner’in patronu kim ve ne istiyor?

Yevgeny Prigojin kimdir? Gece saatlerinde Rusya karıştı. Darbe girişimi ülkede geniş çaplı yankı uyandırdı. Ukrayna savaşında etkin rol oynayan Wagner Grubu, Rusya'ya karşı savaş ilan ettiğini açıkladı. Darbe çağrısı yaptı. Bu çağrıyı yapan Wagner'in sahibi Yevgeny Prigoin'den başkası değildi. Peki Yevgeny Prigojin nereli, Wagner lideri Prigojin kaç yaş yaşında nereli? İşte tüm detaylar. 

"Darbe çağrısı"

"Putin'in aşçıbaşısı" olarak anılan ve Rus paralı asker şirketi Vagner'in patronu Yevgeniy Prigojin, son aylarda Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Genelkurmay Başkanı Valeriy Gerasimov ile kendilerine "mühimmat ve teçhizat verilmediği" suçlamasıyla kamuya açtığı tartışmayı öteye taşıyıp dün akşam saatlerinde açıktan darbe çağrısı yaptı.

"Soruşturma başlatıldı"

Daha önce Rus savaş uçaklarının sınır bölgesi Rostov'da Vagnercilere hava saldırısı düzenlediği iddia edilmişti. Söz konusu haber Rusya Savunma Bakanlığı tarafındandı. Rus makamlarından Prigojin'in başlattığı kalkışmaya dair resmî açıklama ilk olarak Terörle Mücadele Komitesinden geldi. Komite, Prigojin'in tüm iddialarının "tamamen asılsız" olduğunu kaydederek Federal Güvenlik Teşkilatının (FSB) Prigojin hakkında "silahlı kalkışma çağrısı yaptığı gerekçesiyle cezai soruşturma başlattığı" bilgisini verdi.

Prigojin hakkında Rusya Ceza Kanunu'nun "silahlı kalkışma tertiplemekle" ilgili 279. Maddesi üzerinden yargı süreci başladı. Patronun işlediği suçun cezası 20 yıla kadar hapis.

Yevgeny Prigojin kimdir? 

Yevgeny Prigojin, Rusya'da bir paralı asker grubu olan Wagner Grubu'nun lideri ve Putin'in yakın dostu olan bir iş insanıdır. Wagner Grubu, Ukrayna, Suriye, Libya ve Afrika'da Rusya'nın çıkarlarını savunan ve savaş suçları işleyen bir örgüttür. Prigojin, ayrıca 2016 ve 2018 ABD seçimlerine müdahale etmekle suçlanan şirketlerin de sahibidir.

Wagner kimdir?

Wagner Grubu, ülkenin Ukrayna'yı işgali sırasında Rus ordusuyla birlikte çalışan militan paralı askerlerden oluşan bir örgüttür.

Wagner'in mazisi

Wagner ile ilgili tartışmalar ilk olarak organizasyonun çeşitli Afrika ülkelerindeki faaliyetleri üzerinden başladı ki Moskova, bunları ilk etapta defaatle reddetti ve epey yakın bir tarihte kabul etti.

Wagner'in paralı askerleri, Libya'da 2018-19'da Trablus'taki İhvancı Ulusal Mutabakat Hükümeti ile Tobruk-Halife Hafter kuvvetleri arasındaki çatışmada belirleyici bir rol aldı.

Hafter'in Libya'nın Çad sınırını güvence altına alabilmesi, Sirte'de kazandığı zafer, Wagner'in de çorbaya kattığı tuzla olmuştu.

Bunun dışında Fransa'nın Afrika'nın Sahel bölgesinde askeri varlığını azaltmasından doğan boşluğa Wagner yerleşti ve bilhassa Mali, Burkina Faso ve Orta Afrika Cumhuriyeti'nde etkiliydi.

Bunun dışında Wagner'in Suriye'de, başta Tedmur/Palmira antik kentindeki varlığı ve IŞİD'in vur-kaç saldırılarına karşı yaptığı işler de Suriye ordusu için tali de olsa önemliydi.

Parantez açıp Afrika örneğini ele almaya değer.

Wagner'i Sahel'e getirten süreç

Emre Köse'nin derlediği habere göre, Son yıllarda Fransa, Batı Afrika’daki eski nüfuzunu hızla kaybediyor. Yine birkaç yıldır da buradaki yönetimlerden Rusya’ya şükran mesajları gidiyor.

Mali’de önceki yıl darbe oldu, 2022'nin şubat ayında da Fransız Büyükelçi Joel Meyer sınır dışı edildi. Ve Batı medyasına göre, "özel güvenlik şirketlerine bağlı" birkaç yüz Rus da Mali’ye ayak bastı.

Benzer bir durum Orta Afrika Cumhuriyeti’nde de yaşandı ama Mali’deki mesele biraz farklı. Orta Afrika’da bir iç çatışma yumağı vardı. Mali’de ve diğer bir dizi komşu ülkede (Burkina Faso, Nijer) ise, eski El Kaide ve IŞİD unsurlarının istilası söz konusu.

Wagner’in Mali’ye teşrifi, Fransa ve Barkhane Harekatının manzara karşısında pasif kalmasıyla ilgili. Örneğin Letonya, Mali’ye harekât kapsamında sadece 4, Estonya 50 asker gönderdi.

Fransızların tavrı eskiden böyle değildi. 2013’ün ocak ayında Serval Harekatının ilk evresinde Fransızlar savaş uçaklarını aktif biçimde kullanmıştı. Mali’nin kuzeydoğusunda hareket eden her cisim Mirage ve Rafale’lerle bombalanmıştı.

Dünkü ve bugünkü cihatçı akınının 2011’deki NATO müdahalesinin bir meyvesi olduğunu söylemeye gerek yok. Hepsi de iyi eğitimli ve iyi silahlara sahip. Bu koşullar altında 2013'ten başlayarak 2020'nin başına kadar Fransa'nın söz konusu bölgedeki varlığı zarar aldı.

Gerilimin doruk noktası

Mayıs ayının başında Prigojin, ölen Wagnercilerin cesetleri başında bir video mesaj yayınlamıştı:

Bundan sonra mesele ayyuka çıktı.

Rusya'nın epeyce okunan savunma portallarından Voyennoye Obozreniye'de yer alan değerlendirme dikkat çekiciydi.

Genelde değerlendirmeler eksikti, her anlamda. Mesele yalnızca mühimmatla sınırlı değildi; Prigojin'in aklındaki ve dilindeki şikayetler farklıydı.

Ne de olsa nepotizm canavarının Rus bürokrasisinin her kolunda olduğu bilinen bir hakikat.

Fakat Prigojin'in derdi biraz daha başka.

Rus Genelkurmayının "gönüllülerle" sözleşme kampanyası

Belki de bilerek ya da bilmeyerek görmezden gelinen hadise buydu. Rusya Savunma Bakanlığı, Ukrayna'daki "özel askeri harekatta" yer alan tüm paramiliter unsurlarla sözleşme imzalayarak bir nevi bunları hem legalize edip hem de birer silahlı güç olarak ileride yaratacakları potansiyel tehlikeleri minimuma indirmeye başladı.

Bakan Sergey Şoygu, 10 Haziran'da çıkardığı kararnameyle tüm paramiliter birlikleri 1 Temmuz'a kadar Savunma Bakanlığı ile sözleşme imzalama mecburiyeti getirdi.

Gerekçe, mevzubahis birliklerin sahadaki "etkinliğini artırma" şeklinde açıklandı ama bu da pek inandırıcı değil.

İlk sözleşme 12 Haziran'da, geçen yıl nisan-mayıs aylarında Mariupol'deki muharebelerde öne çıkan Çeçen özel kuvveti Ahmat ile yapıldı. 13'ünde yedi ayrı birlikle daha imzalar atıldı.

14 Haziran'a gelindiğinde süreç büyük ölçüde tamamlandı.

Çorba bitti, sırada ana yemek var. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, yaklaşık tarihlerde Wagner'i kastederek "özel askeri şirketlerin de sözleşme imzalaması" gerektiğinden söz etti.

Yakın zaman içinde alt parlamento kanadı Duma'nın ilgili konu üzerinde çalışarak teklifler sunması bekleniyordu ve kalkışma patlak verdi.

Belli ki Prigojin'in kafayı kırmasındaki asıl mesele, Wagner'in orduya entegre edilerek yok edilmesi maksadıydı.

Rus-Fransız akademisyen ve yazar Karine Bechet-Golovko'nun geçen ay serbest gazeteci Riley Waggaman'a verdiği mülakatta yaptığı şu değerlendirme açıklayıcı olabilir: