Yargıdaki kriz gözler önünde 'Ağır cezada kıdemsiz yargıçlar var, hak ihlalleri bu nedenle oluşuyor'

Yargı bağımsızlığının tartışıldığı Türkiye’de hakim ve savcı sayılarının az olmasıyla iş yükünün fazlalığından, liyakata dayalı atamalara kadar birçok sorun gözler önüne seriliyor.

Hâkimler ve Savcılar Kurulu (HSK) 2024-2028 Stratejik Planı‘nda da yargı alanındaki uygulamalar tartışma yarattı.

Medyascope’den Gülseven Özkan’ın aktardığı bilgilere göre stratejik planda yer alan tespitlere göre izleme ve denetleme sistemi yeterince etkin değil. Yargı etiği uygulaması konusunda farkındalık yargı teşkilatında istenilen seviyeye ulaşmadı. Hakim ve savcılar yargı etiği konusunda beklenen bilgiye sahip değil. Planda, etik ilkelere aykırı davranışların yaptırımlarının yeterli olmadığı tespiti de yapıldı. Teftiş sisteminin yeniden yapılandırılması gerektiği dile getirildi.

“Atamalarda nesnel ölçülere ihtiyaç var”

Strajik Plan’da mesleğe kabul şartları ile inceleme usullerinin ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiş olmadığı belirtilerek bu konuda yeniden çalışması yapılması gerektiği de ifade edildi. Atama, nakil ve yetki sisteminin daha nesnel ölçülere bağlanmasına ihtiyaç duyulduğunun altı çizildi. Terfi sisteminin nitelik, liyakat ve performansı esas alacak şekilde güncellenmesi yönünde adım atılması gerektiği anlatıldı. Şikâyet ve disiplin sisteminin yeniden düzenlenmesine gereksinim duyulduğu savunuldu. Yüksek yargı üyesi seçilme şartları ile seçme usullerinin ayrıntılı olarak düzenlenmesi gerekliliği tespiti de yapıldı. Hak arama bilincinin arttığı belirtilen planda artan iş yükü ve dosya sayısının tehdit oluşturduğu söylendi.

“Bütçe yeterli değil, tarafsızlık için teminat geliştirilmeli”

Kuruma tahsis edilen bütçenin de yetersiz kaldığı ifade edilen planda kurumsal kültürün yeterince geliştirilmemiş olduğu belirtildi. Hâkim ve savcı meslekiçi eğitim planlamasında kurulun istenilen seviyede etkili olmadığı vurgulandı. Yargının bağımsızlığına ve tarafsızlığına ilişkin teminatların geliştirilmesi gerekliliği tespiti yapıldı.

Yargıda güven için için eylem planı

Raporda yargı etiği müessesesinin güçlendirileceği, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığının güçlendirilmesine yönelik çalışmalar yapılacağı belirtildi. Yargıya güvenin artırılmasına yönelik eylem planı hazırlanacağı vurgulandı. Hâkimlerin adli yargıda ceza ve hukuk hâkimi, idari yargıda idare ve vergi hâkimi olarak ayrılmaları ve bu yönde ihtisaslaşmaları sağlanacağı bilgisi yer aldı. Türk Yargı Etiği Bildirgesi Rehberi Taslağı’na dair çalışmaların tamamlandığı, disiplin cezalarının daha nesnel ölçütlerle yeniden belirlenmesi için kanun değişikliği önerisi hazırlandığı ifade edildi.

30 yıllık hakimden denetim ve yargı etiği uyarısı

HSK’nın raporuyla ilgili konuşan İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi Başkanlığı da yapan 30 yıllık emekli hakim Selçuk Kaya, çalışmada yer alan bulguların doğru ve açık olduğunu söyledi. Yargı etiği konusunda farkındalığın artırılması şart olduğunu savunan Kaya, “Böylece ismi her gün bir skandal ilişkide adları geçen hakim ve savcılarla karşılaşılmaz. Son yıllarda neredeyse 10 yıl gibi süreyle hiç teftiş geçirmeyen mahkemeler ve savcılıklar var. Pek çok hak ihlali kararlarına rağmen hiç bir denetlemeden geçmeyen hakimler var. Hakimler için bu durum ‘ne yaparsam yapayım cezasızım’ algısı oluşturmuş durumda” dedi.

Yıllarca bağımsız ve tarafsız yargının sağlanması konusunda ileri sürülen fikirlerin derlemesinin yapıldığını dile getiren Kaya, reformların hayata geçirecek siyasi iradenin varlığının önemine değindi. “Bu konuda o istenen siyasi iradenin ortaya konulması konusunda kuşkuluyum” diyerek dünya standartlarında bir demokrasi anlayışı olmayan halkların ve onları temsil eden iktidarların yapabileceği bir şey olmadığını anlattı.

Raporda yer alan ve yapılması istenen düzenlemelere yönelik siyasi irade eksikliği olduğunu savundu. Kaya, yargıdaki liyakata yönelik bulgular için şöyle konuştu:

“Kıdemsiz yargıçlar hiç tecrübesi olmadıkları Ağır Ceza Mahkemesi gibi mahkemelere görevlendiriliyor. Hak ihlallerinin en çok nedenini bu durum oluşturuyor. Hakkında beraat kararı verdiği sanık hakkında yurtdışı yasağı şeklinde adli kontrol kararı veren ağır cezalar var.”