“Yeraltının Kapıları”, 1500 yıllık Yerebatan Sarnıcı’nda bambaşka boyutlara açılıyor

İstanbullular eşsiz bir açıkhava müzesinde yaşadıklarının farkında mıdır bilemiyorum ama neyse ki bunun farkında olan kişi ve kurumlar var. İstanbul'un kuşkusuz en önemli tarihi merkezlerinin başında, birbirinden eşsiz mekânları barındıran Sultanahmet Meydanı geliyor. Meydanın gözdelerinden biri Yerebatan Sarnıcı (Sarayı)...

İBB Miras tarafından tarihinin en kapsamlı restorasyonuyla yeniden ziyarete açılan sarnıç, çok önemli kültür-sanat etkinliklerinin de gözde mekânları haline geldi.

“Yeraltının Kapıları – Geçiş ve Yansıma ile Mekâna Dokunma; Vlastimil Beránek” sergisi, ziyaretçileri başka boyutlara yolculuğa davet ediyor. Sergi, "yer altı", "gerçeklik algısı" ve "yansımalar" kavramlarını odağına alıyor.

Çek heykeltıraşlar Vlastimil Beránek ve Jaroslav Prošek’in kristal heykellerinden oluşan özel bir seçkiye 1500 yıllık tarihi yapıdaki sergi, Çek Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Devlet Sekreteri Radek Rubes, Çek Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosu Olga Hajflerova, İBB Genel Sekreter Yardımcısı Dr. Mahir Polat, sanatçı Jaroslav Prošek’in de katılımıyla 31 Temmuz’da açılmıştı.

Miroslav Kroupa ile birlikte küratörlüğü üstlenen Dr. Mahir Polat, serginin basın lasmanında gazetecilerle bir araya geldi. Polat, Yerebatan Sarnıcı'nın karakter ve kalitesinin çok yüksek bir mekân olduğunu hatırlattı, "O yüzden mekânın bize sunduğunun çok ötesinde bir potansiyeli var. Mekânı zorlamadan ama koşulları zorlayarak ilerletebilmek gerekiyor" yorumuyla, tarihi mekânda farklı etkinliklerle daha geniş kitlelerle bir araya gelebilmenin çalışmalarını da yürüttüklerini söyledi.

İBB MİRAS olarak 60’tan fazla yok olmak üzere olan tarihi yapıyı İstanbul’a kazandırdıklarını anlatan Dr. Mahir Polat, o eşsiz yapıları kültürel etkinliklerle hayatın içinde tutmaya devam edeceklerini belirtti, ‘’Buralara kültür merkezi değil, yaşam merkezi demeyi tercih ediyoruz’’ sözleriyle de bu mekânlara ne kadar önem verdiklerini anlattı.

KÜLTÜREL DİPLOMASİ MERKEZİ OLARAK İSTANBUL

Dr. Mahir Polat, sergiye dair sunumunda İstanbul’un dünyada önemi giderek artan bir kültürel diplomasi ve evrensel anlayış merkezi olduğunu vurguladı, şu bilgileri paylaştı:

• Sergide, suyun içine yerleştirilen kristal heykellere hayat veren cam, saydamlığı ve katılığı ile Yerebatan Sarnıcı’ndaki iki temel malzemeyle, su ve taşla diyalog kuruyor.

• Yeraltı, gerçeklik algısı, mitoloji, yansıma ve geçiş temaları etrafında kurgulanan sergi, filozof Platon’un bir mağaraya zincirlenmiş insanların mağaranın girişinden yansıyan nesnelerin gölgelerini gördüğü ve bunları gerçeklik olarak algıladıkları mağara alegorisinden yola çıkıyor.

6 BİN YILLIK FOSİL MEŞE AĞACI VE KRİSTAL CAM HEYKEL

• Vlastimil Beránek’in geçmiş ve bugün üzerine odaklanan cam eserleri sarnıcın su ve taş dokusuyla etkileşime girerek Yerebatan Sarnıcı’nın su ve ışıkla elde ettiği dinamik yansıma alanlarına renk ve yansıtmayla dahil oluyor.

• Jaroslav Prošek’in eserleri ise izleyiciyi yaklaşık 6.000 yıl önce Mezopotamya’da üretilen ilk camın, aynı döneme ait yarı fosil meşe ağacı malzemesiyle buluştuğu tarihe götürerek kendimizle, kolektif hafızayla ve şimdiki zamanla ilgili soruları gündeme getiriyor.

• Yerebatan Sarnıcı’nda salt turistik bir gezinin sınırlarını kaldıran sergi, izleyicileri insanlığın derinliklerine ve gerçeklik algısına tekrar odaklanmaya; 1500 yıldır Güneş'ten koparılmış, buraya hapsedilmiş Medusa anlatısındaki “human condition/insan olma durumu” üzerine düşünmeye davet ediyor.

İBB KÜLTÜREL DİPLOMASİ OFİSİ

İBB Kültürel Diplomasi Ofisi Direktörü Ozan Şakar, serginin hazırlık sürecine ve eserlere ilişkin bilgi verdi, davetlilere sergide rehberlik yaparak, eserler ve sanatçılar hakkında bilgi verdi. Sakar, Kültürel Diplomasi Ofisi’nin Türkiye’de yerel yönetimlerde tek örnek olduğunu söylerken İBB’nin kültür ve sanat etkinliklerine verdiği önemi vurguladı. Sakar, Çek Cumhuriyeti yetkililerinin sergiden çok etkilendiğini ve İBB ile benzer bir sergiyi Çekya’da kurmak istediklerini de anlattı.

30 KASIM'A KADAR SERGİ GEZİLEBİLİR

İBB’nin ev sahipliğini üstlendiği “Yeraltının Kapıları – Geçiş ve Yansıma ile Mekâna Dokunma; Vlastimil Beránek” sergisi, 30 Kasım 2024 tarihine kadar ziyaretçilerini bekliyor.

1500 YILLIK YEREBATAN SARNICI: İBB MİRAS İLE TARİHİNİN EN KAPSAMLI RESTORASYONU YAPILDI

Yerebatan Sarnıcı, 6. yüzyılda, Doğu Roma İmparatoru I. Justinianus tarafından inşa ettirildi. 80 bin tonluk su kapasitesiyle zamanında durgun bir derya gibi olan tarihi sarnıç, Latincede “Cisterna Basilica” olarak adlandırılıyor.

336 SÜTUN VAR

Günümüzde Bazilika Sarnıcı olarak da anılan yapı, suyollarından ve yağmurdan elde edilen suyu, imparatorların ikamet ettiği Büyük Saray ve çevresindeki yapılara dağıtarak yüzyıllar boyunca kentin su ihtiyacını karşıladı. Şehrin en büyük kapalı sarnıcı olan Yerebatan Sarnıcı, içinde toplam 336 sütunu barındırıyor. Bu sütunların çoğunun, daha eski tarihli yapılardan toplandığı tahmin ediliyor. Sarnıç yaklaşık 10.000 m² alana sahip.

MEDUSA'NIN KEŞFİ

Osmanlı’da ilk kez III. Ahmet döneminde, II. Abdülhamid döneminde ise ikinci kez onarım gören Yerebatan Sarnıcı, ilerleyen yıllarda da onarımdan geçmeye devam etti. 1955-1960 yıllarında sarnıcın kırılma riski altındaki 9 sütunu kalın bir beton tabakasıyla kaplandı. 1985-1987 yılları arasında İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin gerçekleştirdiği kapsamlı onarım çalışmalarında, Yerebatan’ın en önemli simgesi olan Medusa başlı kabartmalı bloklar keşfedildi.

İBB MİRAS İLE YENİ NESİL MÜZECİLİK

İBB tarafından müze olarak ziyarete açılan yapının tarihindeki en kapsamlı restorasyon ise İBB Miras tarafından gerçekleştirildi. 22 Temmuz 2022 tarihinde yeni nesil bir müzecilik anlayışıyla yeniden kapılarını açan Yerebatan Sarnıcı Müzesi; geçici sergiler, çağdaş sanat gösterileri ve kültür sanat etkinlikleriyle ziyaretçilerini ağırlamaya devam ediyor.

Eda Yılmayan