Tarım, gıda ve içecek sektörü, dış ticarette fazla verdi

Türkiye’nin tarım, gıda ve içecek sektörü yılın ilk 9 ayında 18,86 milyar dolar ihracat, 16,85 milyar dolar ithalat yaptı.

Dış Ticaret Dengesi, Ocak-Eylül döneminde 2,01 milyar dolar fazla verdi.

Eylül ayında sığır ithalatı yüzde 799 oranında arttı.   

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Dış Ticaret Verileri temel alınarak hazırlanan TGDF Dijital Veri Paneli’ne göre, bu yılın ilk 9 ayında tarım, gıda ve içecek sektörü geçen yıl aynı döneme göre yüzde 5,37 artışla 18,86 milyar dolar ihracat ve yüzde 8,92 artışla 16,85 milyar dolar ithalat yaptı. Ocak-Eylül döneminde Dış Ticaret Dengesi 2,01 milyar dolar fazla verdi.  

Özel Ticaret Sistemi (ÖTS) çerçevesinde yayınlanan Dış Ticaret Verileri’ne göre, yılın ilk 9 ayında ihracat geçen yıl aynı döneme kıyasla yüzde 5,37, ithalat ise yüzde 8,92 arttı.  

Eylül 2023 itibarıyla aylık temelde ise ihracat geçen yıl aynı döneme kıyasla yüzde 7,71 artışla 2 milyar 330 milyon dolar olurken, ithalat ise geçen yıl aynı döneme göre yüzde 21,68 azalarak 1 milyar 310 milyon dolar oldu. Eylül ayında, buğday ithalatı yüzde 20,8 artarken, soya fasulyesi ithalatı yüzde 18,9 düştü.

Eylül ayında sığır ithalatında büyük artış

Temmuz ve Ağustos ayından sonra Eylül ayında da en dikkat çekici gelişme sığır ithalatındaki artış oldu. Bu ayda sığır ithalatı yüzde 799 oranında arttı. Yılın ilk 9 ayında toplam 705,5 milyon dolar tutarında sığır ithalatı yapılırken, sadece Eylül ayındaki sığır ithalatının tutarı 126,8 milyon dolar oldu. Eylül ayındaki sığır ithalatında en büyük pay 56,6 milyon dolarla Brezilya’ya ait olurken, bu ülkeyi 33,3 milyon dolarla Uruguay ve 9,5 milyon dolarla Çekya izledi.

Yılın ilk 9 ayında Dış Ticaret Dengesi fazla verdi

Yılın ilk 9 ayında tarım, gıda ve içecek sektöründe Dış Ticaret Dengesi fazla verdi. Ocak-Ağustos döneminde 940 milyon dolar fazla veren Dış Ticaret Dengesi Ocak-Eylül döneminde de 2,01 milyar dolar fazla verdi. Her ne kadar Ocak-Eylül döneminde sektör dış ticaret fazlası verse de geçen yıl Ocak-Eylül döneminde 2,43 milyar dolar olan dış ticaret fazlası bu yıl aynı dönemde yüzde 17,72 gerilemiş oldu. Eylül ayı itibarıyla aylık bazda ise Dış Ticaret Dengesi 1,02 milyar dolar fazla verdi. 

Yılın ilk 9 ayında birim ihracat değeri geçen yıl aynı döneme kıyasla yüzde 2,23 düşüşle 1.170 dolar/ton oldu. İthalat birim değeri ise geçen yıl aynı dönemle karşılaştırıldığında yüzde 10,99 azalarak 621 dolar/ton oldu.

Dış ticarette öne çıkan ürünler

2023 yılının ilk 9 ayında ihracatta öne çıkan ürünlerde ilk sırayı 1 milyar 102,9 milyon dolar ile un aldı. Bu ürünü 727 milyon dolar ile rafine ayçiçeği yağı ve 616,3 milyon dolar ile fındık içi izledi. Bu ürünler, Ocak-Eylül dönemi itibarıyla toplam ihracatın yaklaşık yüzde 13,9’unu oluşturdu.

Aynı dönemde ithalatta ise en fazla ithal edilen ürün 2 milyar 832,4 milyon dolar ile buğday oldu. Buğdayı 1 milyar 422,1 milyon dolar ile soya fasulyesi ve 1 milyar 99 milyon dolar ile ham ayçiçeği yağı takip etti. Bu 3 ürün, Ocak-Eylül dönemi itibarıyla toplam ithalatın yüzde 31,7’sini oluşturdu.

Eylül ayı itibarıyla ihracat ve ithalatta durum

Aylık temelde değerlendirildiğinde, Eylül ayında ihracatta öne çıkan ürünlerde ilk sırayı 147,6 milyon dolar ile durum buğdayı alırken, bu ürünü 134,7 milyon dolar ile buğday unu ve 95,6 milyon dolar ile mısır danesi izledi. 

Aynı ayda en fazla ithal edilen ürünler ise 126,8 milyon dolar ile sığır, 111,4 milyon dolar ile buğday ve 108,5 milyon dolar ile soya fasulyesi olarak sıralandı.   

İthalatta Rusya ve Ukrayna ilk sıradaki yerini korudu

Bu yılın ilk 9 ayında yapılan ithalatta ilk sırayı 2 milyar 833 milyon dolar ile buğday aldı. Rusya ve Ukrayna, buğdayın en fazla ithal edildiği ilk iki ülke olmayı sürdürdü. Bu dönemde, Rusya’dan 2 milyar 88,7 milyon dolar ve Ukrayna’dan 702,2 milyon dolar tutarında buğday ithalatı yapıldı. Bu iki ülkenin toplam buğday ithalatındaki payı yaklaşık yüzde 98,5 oldu. 

Aylık temelde bakıldığında ise Eylül ayındaki 126,8 milyon dolarlık buğday ithalatının 98,1 milyon dolarlık kısmı Rusya’dan yapıldı. Rusya’nın ardından Ukrayna’dan 12,5 milyon dolarlık buğday ithalatı yapıldı. 

Yılın ilk 9 ayında buğdaydan sonra 1 milyar 422,1 milyon dolar tutarında soya fasulyesi ve 1 milyar 99,6 milyon dolar tutarında ham ayçiçeği yağı ithal edildi. Soya fasulyesi ithalinde ilk sırayı 891,4 milyon dolar ile Brezilya alırken, bu ülkeyi Ukrayna (390,8 milyon dolar) ve ABD (116,3 milyon dolar) takip etti. Ayçiçeği yağında ise sıralama 694,8 milyon dolar ile Ukrayna, 387,6 milyon dolar ile Rusya ve 15,7 milyon dolar ile Bulgaristan oldu.

Türkiye’nin ithalatında ilk 3 sırada yer alan 3 üründe ithalatın büyük bölümünün Rusya ve Ukrayna’dan yapılmasına devam edildi. 

En fazla ihracat ve ithalat yapan sektörler

Bu yılın 9 aylık dış ticaret verileri sektörlere göre incelendiğinde; en fazla ihracatın 2 milyar 32 milyon dolar ile Şeker ve Şekerli Mamuller sektöründe yapıldığı görüldü. Bu sektörü sırasıyla Bitkisel Yağ sektörü (1 milyar 819 milyon dolar), Yaş Meyve sektörü (1 milyar 561 milyon dolar), Makarna sektörü (1 milyar 321 milyon dolar) ve Sert Kabuklu Meyveler sektörü (1 milyar 273 milyon dolar) takip etti.

Şeker ve Şekerli Mamuller sektörünün toplam ihracat içindeki payı yüzde 10,77, Bitkisel Yağ sektörünün yüzde 9,6, Yaş Meyve sektörünün yüzde 8,27, Makarna sektörünün yüzde 7 ve Sert Kabuklu Meyveler sektörünün yüzde 6,7 oldu. 

Yine aynı dönemde en fazla ithalat 4 milyar 312 milyon dolar ile Hayvan Yemi sektöründe yapıldı. Bu sektörün ardından en fazla ithalat yapan sektörler; Un (3 milyar 69 milyon dolar), Bitkisel Yağ (2 milyar 828 milyon dolar), Canlı Hayvan Ticareti (726 milyon dolar) ile Kakao ve Çikolata (597 milyon dolar) sektörleri olarak sıralandı.

Hayvan Yemi sektörünün toplam ithalat içindeki payı yüzde 25,5, Un sektörünün yüzde 18,2, Bitkisel Yağ sektörünün yüzde 16,7, Canlı Hayvan Ticareti sektörünün yüzde 4,3 ile Kakao ve Çikolata sektörünün yüzde 3,5 oldu.

İhracatın arttığı ve azaldığı sektörler

Bu yılın ilk 9 ayında geçen yıl aynı döneme kıyasla ihracatı değer olarak en fazla artan sektörlerin başında 520 milyon dolar ile (yüzde 65,03 artış) Makarna sektörü geldi. Bu sektörü 212 milyon dolar ile (yüzde 11,66 artış) Şeker ve Şekerli Mamuller sektörü, 177 milyon dolar ile (yüzde 28,81 artış) Sebze sektörü, 164 milyon dolar ile (yüzde 11,77 artış) Yaş Meyve sektörü ve 150 milyon dolar ile (yüzde 9,01 artış) Bitkisel Yağ sektörü izledi. 

Söz konusu dönemde ihracatı değer olarak en fazla düşen sektör 238 milyon dolar ile (yüzde 33,7 düşüş) Beyaz Et sektörü oldu. Ayrıca Süt ve Süt Ürünleri sektörü 230 milyon dolar (yüzde 47,02 düşüş), Salça ve Konserve sektörü 100 milyon dolar (yüzde 13,47 düşüş), Canlı Hayvan Ticareti sektörü 40 milyon dolar (yüzde 45,81 düşüş) ve Ambalajlı Su sektörü 35 milyon dolar (yüzde 15,56 düşüş) geriledi. 

Bu yılın ilk 9 ayında geçen yıl aynı döneme göre, ithalatı değer olarak en fazla artan sektör 632 milyon dolar ile (yüzde 674,7 artış) Canlı Hayvan Ticareti sektörü oldu. Bu sektörün ardından, Un sektörü 471 milyon dolar (yüzde 18,1 artış), Pirinç Değirmenciliği sektörü 362 milyon dolar (yüzde 1.155 artış), Bakliyat sektörü 156 milyon dolar (yüzde 36,6 artış) ve Kakao ve Çikolata sektörü 136 milyon dolar ile (yüzde 29,4 artış) ithalatı değer olarak en fazla artan sektörler olarak sıralandı.

Bu dönemde ithalatı en çok düşen sektörler ise 298 milyon dolar ile  (yüzde 6,5 düşüş) Hayvan Yemi sektörü,  178 milyon dolar ile (yüzde 16,5 düşüş) Bitkisel Yağ sektörü ve 93 milyon dolar ile Şeker ve Şekerli Mamuller sektörü  (yüzde 16,5 düşüş) oldu.

Dış ticarette öne çıkan ülkeler

Bu yılın ilk 9 ayında dış ticaret verileri ülke bazında değerlendirildiğinde; en fazla ihracat yapılan ülke 2 milyar 206 milyon dolar ile Irak oldu. Irak’tan sonra en fazla ihracat, 1 milyar 332 milyon dolar ile Almanya’ya, 1 milyar 302 milyon dolar ile Rusya’ya, 1 milyar 184 milyon dolar ile ABD’ye ve 825 milyon dolar ile İtalya’ya yapıldı. Yılın ilk 9 ayında, bu 5 ülkeye yapılan ihracat toplam ihracatın yüzde 36,31’ini oluşturdu.

Aynı dönemde ülke bazında ithalat en fazla 4 milyar 148 milyon dolar ile Rusya’dan yapıldı. Bu ülkeyi, 2 milyar 385 milyon dolar ile Ukrayna, 1 milyar 537 milyon dolar ile Brezilya, 772 milyon dolar ile ABD ve 750 milyon dolar ile Malezya izledi. Bu 5 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın yüzde 56,92’sini oluşturdu.

Türkiye’nin en fazla ithalat yaptığı ilk 2 ülke sıralamasında Rusya ve Ukrayna yerlerini korudu. Bu iki ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın yüzde 38,77’sine denk düştü.

Türkiye, yılın ilk 9 ayında en fazla ihracat yaptığı ülkelerden Irak’a un, dondurulmuş tavuk eti, kırmızı mercimek; Almanya’ya ambalajlı fındık, fındık içi, kiraz, Rusya’ya ise alabalık, şeftali ve mandalina ihraç etti. 

Türkiye aynı dönemde en fazla ithalat yaptığı Rusya’dan buğday, dane mısır, ham ayçiçeği; Ukrayna’dan buğday, ham ayçiçeği yağı, soya fasulyesi ve Brezilya’dan ise soya fasulyesi, sığır ve kahve ithal etti. 

NOT: TÜİK’in açıkladığı Dış Ticaret Verileri temel alınarak hazırlanan TGDF Dijital Veri Paneli’ndeki hesaplamalara 01 ve 24 fasılları arasındaki tüm Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (GTIP) kalemleri ile 29’uncu fasıl ve 35’inci fasıldan seçili ürünler dâhil edilmiştir.