Annenin günü olur da babanın olmaz mı?

Belli ki, anneler günü varsa babalar günü de olsun diye düşünenlerin katkısı olmuştur haziran ayının 3’üncü pazarının "Babalar Günü" olarak belirlenmesinde!

İyi ki de olmuş; çünkü “babalık kavramı” tarih boyunca neredeyse dünyanın tüm coğrafyalarında hüküm sürmüş, imparatorluklara erkini kabul ettirtmiş, tüm toplumları derinden etkilemiş bir olgu. Hele bizim gibi demokratik işlerliği tam olarak oluşmamış toplumlarda, devletin her zaman “baba” konumunda olması ve “döver de sever de” olarak yaşatılması toplumsal bir kabul ediş gibi. Bu norm Afrika’nın çok yerinde “bilgelik”, Asya’nın çok kutsal varlıklı toplumlarında ruhani bir kılavuz, bazı kültürlerde de rol model olarak karşımıza çıkabiliyor.

Mezopotamya’dan Osmanlı’ya babalık

Tarihsel süreç içinde, Mezopotamya bölgesinde hem Sümer’de hem de Babil devletlerinde “baba imajı ve otoritesi” hep etkili olmuş; erkekler arasında da baba olmak ayrı bir statünün varlığını ortaya koymuş. Büyük bir aile içinde en yaşlı baba, en yüksek otoriteyi temsil etmiş. Oğullardan evli ve baba statüsünde olan da en büyük baba karşısında itaatkâr ve saygılı olmuş. 

Hindistan’dan Çin’e, hatta Japonya’ya kadar bilinen birçok eski uygarlıkta da babanın aile içindeki otoritesi hep var olmuş. Çin’de babanın çocuklarını onların rızasını almaya gerek duymadan satabildiği dönemler yaşanmış. Eski İran hukuku, kadın ve çocukların babaya karşı mutlak itaatini isterken, Hindistan’da Brahmanlarda, babanın erkek çocukları üzerindeki velayet hakkı, bu çocukların dini bir görev ifa etmeleri halinde sona ermiş.

Eski Roma İmparatorluğunda da Antik Yunan site devletlerinde de babanın konumu, birçok konuda aile bireylerinin hak ve hürriyetlerini otoritesi içine alacak şekilde belirlenmiş. Baba, her daim, çocuklarını cezalandırma, hatta satabilme hakkına sahip olmuş. Ancak bazı site devletlerinde babanın otoritesine sınırlamalar da getirilmiştir. Mesela, Atina’da 18 yaşına gelen çocuklar reşit sayılarak, babanın onlar üzerindeki hayati konularda karar yetkisi kaldırılmıştır.

Osmanlı toplumunda da çocukların babanın hukukî denetimi altında olması, kız ve erkek çocukların baba merkezli bir aidiyet içine doğmaları ve yaşamalarıyla yaşatılmış.

Farklı dönemlerde ve farklı toplumlarda, toplumsal, söylemsel ve politik olarak yaşatılan bu olgular içinde gerek ataerkillik gerekse de ataerkillikle iş birliği içindeki iktidar, kapitalizm, militarizm çemberinde deneyimlenen çok farklı babalık biçimleri de yaşanmış. Zaman zaman gerek erkeklik gerekse de “erkek” özne olma konumlarına "babalık” normu" altında bakmayı amaçlayan bütünsel bir bakış açısı geliştirilmeye çalışılarak, cinsiyet hiyerarşisinin en üstünde bulunan “hegemonik" erkeklik olgusu ile “babalık” kavramı yumuşatılarak daha kabul edilebilir bir hale sokulması denenmiş.  

Babalar Günü: Başlangıç ve tarihçe

Babalar gününün Amerika'da resmî tatil olarak kabul edilmesi, anneler gününe göre 58 yıl sonra gerçekleşmiş olsa da, ilk babalar günü kutlaması, anneler gününden sadece 2 yıl sonra, yani 1914 yılında yaşanmış. Ve o günden sonra da artan bir hızla dünyanın dört bir tarafına yayılmış.   

Babalara ait bir simgesel kutlamanın ortaya çıkmasının da ardında birkaç farklı öykü var. Bunlardan biri 1907 yılında Amerika'da Batı Virginia'da, meydana gelen bir maden kazasında 360 erkeğin ölümünün ardından her yıl önceleri anma günü olarak kutlanan bu etkinliğin ölenlerin çoğunluğun baba olması nedeniyle, babalara atfedilip, günümüzdeki babalar günü kutlamalarının ilk adımını oluşturduğu savı.

Bazı kaynaklarda da yine Batı Virginia'da yaşayan John Dowdy’nin annesinin ölümünden sonra kendisine kol kanat geren babası adına başlattığı kutlamaların babalar gününün başlangıcına ait temel teşkil ettiği yazılıyor.  

Fakat bu konuda -geniş oranda- kabul gören tez, Amerikan iç savaşına katılmış bir gazinin kızı olan Sonora Smart Dodd'un azimli isteği ve kararlı mücadelesi ile bugünü ortaya çıkardığı. Sonora Smart Dodd kendisine ve altı kardeşine hem annelik hem de babalık yapan babası William Smart için içine çevresindeki tüm babaları da alacak bir kutlama programı organize etmek istemiş. Bunun için de babasının doğum günü olan 5 haziranı hedeflemiş ama evdeki hesap çarşıya uymamış; etkinlik bu tarihe yetişmemiş. Çalışmalar anca 19 Haziran 1910 tarihinde bitmiş ve Washington'un Spokane şehrinde, “Genç Erkekler Hıristiyan Birliği” (YMCA) bünyesinde bir araya gelinerek katılan babalara bu onur yaşatılmış. Sonraki yıllarda kutlanacak babalar günü programları için de spesifik bir tarihten ziyade, belli bir ayın, belli bir haftasının döngüsü içinde bir günün seçilmesi mantıklı gelmiş ve Haziran ayının üçüncü pazar gününe karar kılınmış. 

1924 yılında Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Calvin Coolidge da kutlamaları desteklemiş ama Babalar Günü’nün resmi ilanı, tam yarım asrı aşan bir süre sonra 1966 yılında dönemin Amerika Birleşik Devletleri başkanı Lyndon Johnson tarafından ilan olunmuş. Her haziran ayının üçüncü pazarının Babalar Günü olarak kutlanıp devlet nezrinde belirlenmesi ise 1972 yılında, Richard Nixon'un imzasıyla yürürlüğe girmiş ve sonrasında da resmî tatil ilan edilmiş. Aynı Anneler gününde olduğu gibi, ülkeler arasında babalar günü olarak saptanan tarihler çok farklı; bu konuda çok uzun bir liste var. Ülkemizdeki babalar günü kutlamaları 1980’li yılların sonlarına doğru genel kabul görmüş, sonra da yaygın olarak kutlanmaya devam etmiş.

Taylandlılar Babalar Günü’nü krallarının doğum gününde kutluyor

Tayland halkı, baba yerine koydukları Dünyanın en uzun süre tahtta kalan kralları 88 yaşındaki Bhumibol Adulyadej’in doğum günü olan 5 Aralık tarihini ülkede 'Babalar Günü' olarak kutluyormuş. Taylandlılar için Babalar Günü, ülkenin dört bir yanında, kralın hayatından kesitler gösteren belgeseller yayınlanan, onun için tapınaklarda dua edilen, sokaklarda “rao rak nayluang” yani “kralımız çok yaşa” diye yürünen, havai fişek gösterileri ile gecesi renklendirilen bir etkinlik. Bu herhalde, yaşayan biri için babasının hayrına olarak en görkemli kutlanan doğum günü de olmalı.

Konya Beyşehir'de, Beyşehir Kültür ve Turizm Derneği Fotoğraf Kulübü ile Beyşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü organizasyonuyla düzenlenen "Bu adam benim babam" temalı bir fotoğraf yarışması var ve çok önceden açıklandığı gibi katılım sanal ortamda 17 Haziran’a kadar sürmüş. Yarışma sonunda jürinin belirleyeceği katılımcılara mütevazi para ödülleri ile gümüş yüzük verilecekmiş.

Bir koleksiyoner olarak önerim, kendinizi ya da çocuklarınızı bu günle ilgili tematik bir koleksiyon oluşturmaya yöneltmek. Bugüne özel olarak basılmış pullar, madalyalar, kartpostallar, ilk gün zarfları, gazete kupürleri toplamak günün birinde çok zengin tematik bir koleksiyona dönüşebilir. Bakarsınız ileriki yıllarda sergiler açar, yapılacak araştırmalara ışık tutar, biriktirecekleriniz ile kendinize özgü kapılar açarsınız.

Güzellikleri biriktirmenizi dilerim!..