Covid-19’da başa mı dönülüyor?

Dünya, koronavirüsün Omicron varyantı nedeniyle diken üstünde. Omicron’un hem aşılar ve hastalığın seyri üzerindeki etkisi, hem de bulaşıcılık oranı hakkında hâlâ çok az şey biliniyor…

Virüsün aşılar tarafından hedef alınan proteininde 30’u aşkın mutasyon geçirmiş olması, pandeminin geleceğine dair birçok soru işareti yaratıyor. Ancak dünya çapında yeni seyahat kısıtlamaları ve önlemler getiren bu varyant hakkında birçok sorunun yanıtı hâlâ bilinmiyor.

ENDİŞE YARATMASININ 2 NEDENİ VAR
Omicron varyantına dair mevcut endişenin iki temel sebebi var: Bunlardan ilki, varyanttaki 30’u aşkın mutasyonun yoğunlaştığı nokta nedeniyle, tam da pandeminin sonunun göründüğü düşünülen bir zamanda aşıların etkisini azaltma ihtimali. İkinci sebepse, varyantının etkisi henüz tam olarak bilinmezken dünyaya yayılması ve ‘başa dönülmesi’ riski’.

DAHA MI BULAŞICI?
Omicron’a dair endişelerin başında, mevcut varyantlardan daha bulaşıcı olup olmadığı sorusu geliyor. Bilim insanları bu soruya yanıtın henüz netleşmediğini ama ortaya çıkan tablonun kaygı verici olduğunu söylüyor. Güney Afrika’da 16 Kasım’da 273 korona virüsü vakası görüldüğü ama sayının hafta başında 1200’e fırladığına dikkat çekiliyor.

UZMANLAR BİRKAÇ HAFTA GEÇMELİ DİYOR
Pandemi sürecinde geçmiş varyantlarda da görüldüğü gibi, bulaşıcılık oranı, yeni virüs türünün yol açtığı hastalığın ağırlığı ve dünyaya ne kadar yayıldığı gibi faktörler pandeminin seyri açısından belirleyici oluyor. Bilim insanlarıysa, Omricon’un bu açılardan neye yol açtığı ve açacağı sorularının yanıtlanabilmesi için birkaç hafta geçmesi gerektiğini söylüyor.

AŞI VE COVID GEÇİRENLERDEKİ ETKİ MERAK EDİLİYOR
En büyük soru işareti ise dünya çapında bugüne dek yaklaşık 8 milyar doz uygulanan mevcut Covid-19 aşılarının Omricon karşısında nasıl bir performans sergileyeceği. Geçmişte Covid geçirerek bağışıklık kazanmış kişilerin de Omicron’a karşı ne kadar bağışık olup olmadığı bilinmiyor. Aynı şekilde, Omicron’un geçmiş varyantlara kıyasla daha mı ağır yoksa daha mı hafif bir Covid-19’a yol açıp açmadığı da henüz net değil.

ETKİSİZ KALAN VARYANTLAR AKLA GELİYOR
Diğer yandan, Omicron’un yayılması konusunda geçmiş deneyimlere dikkat çekiliyor. Bazı bilim insanları, yine ilk olarak Güney Afrika’da görülen Beta gibi geçmişte ‘endişe verici’ varyant olarak sınıflandırılan bazı başka varyantların, Delta karşısında hâkim hale gelemeyerek etkisini yitirdiğine dikkat çekiyor.

AŞILARIN ETKİSİNİ AZALTACAK MI?
Bu sorunun yanıtı şu an için tam olarak bilinmiyor. Bununla birlikte, bilim insanları yeni varyantın aşıları tamamıyla boşa çıkarmasını beklemiyor; en kötü senaryoda koruma oranlarının azalacağı tahmin ediliyor. Bu sebeple de, toplum içindeki aşılanma oranlarının riskli grupların üçüncü doz yaptırması dahil, artırılması gerektiğine dikkat çekiliyor.

Aşı üreten şirketlerden açıklamalar geldi. mRNA aşısı üreten Moderna ilgili testlere başladığını ve sonuçların birkaç hafta içinde açıklanacağını duyurdu. BioNTech de sonuçların önümüzdeki iki hafta içinde alınmasının beklendiğini duyurdu. Johnson & Johnson ve AstraZeneca’dan da benzer açıklamalar geldi. Öte yandan AB, BioNTech-Pfizer ile yaptıkları alım sözleşmesine göre şirketin aşısını 100 gün içinde varyantlara karşı etkili hale getirmesi gerektiğini söyledi.

AŞILAR NE KADAR ZAMANDA ADAPTE EDİLEBİLİR?
Mevcut aşıların Omicron karşısında yeterince etkili bulunmaması halinde değiştirilmesi de gündemde. Güncellenmiş aşıların yaygın kullanımının yine de dört ila altı ayı bulabileceği belirtiliyor.

COVID HAPLARINI ETKİLEMEYECEĞİ DÜŞÜNÜLÜYOR
Bilim insanları, Omicron’da görülen mutasyonların, Merck firmasının ürettiği ve Türkiye’de de kullanımına başlanması planlanan Molnupiravir gibi Covid haplarını etkilemeyeceğini düşünüyor. Bunun sebebi, bu hapların virüsün mutasyona uğrayan proteinini hedef almaması; virüsün vücutta çoğalmasını engelleme prensibi üzerine çalışması.

OMICRON’UN SEMPTOMLARI NELER?

Omicron’u Güney Afrika’da ilk tespit eden Güney Afrika Tıp Birliği (SAMA) Başkanı Angelique Coetzee, tedavi ettiği hastalarda ‘Omicron’ varyantının semptomlarının ‘sıradışı ama hafif’ olduğunu söyledi, “Şu aşamada her şey spekülasyon. Yüksek derecede bulaşıcı çıkabilir ama şu ana dek gördüğümüz vakalar son derece hafif” dedi.

Pretoria’daki kliniğinde tedavi ettiği hastaların ‘tuhaf’ semptomlar gösterdiğini söyleyen Coetzee, “Semptomları daha önce tedavi ettiğim hastalara kıyasla çok farklı ve hafifti” dedi. Coetzee, hastaların yaklaşık yarısının aşısız olduğunu ve varyanta yakalananların hiçbirinin tat veya koku duygusunu kaybetmediğini anlatarak, “Varyant, kas ağrıları ve bir-iki gün iyi hissetmeme gibi semptomlarla, hafif bir hastalık belirtisi gösteriyor. Hafif bir öksürük olabiliyor” diye konuştu.

DSÖ İSMİN SIRRINI AÇIKLADI

Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ), ‘B.1.1.529’ varyantını adlandırırken neden Yunan alfabesindeki ‘Nu’ ve ‘Xi’ harflerini pas geçip ‘Omicron’da karar kıldığı merak konusu oldu. Bugüne kadar yeni varyantları adlandırmakta Yunan alfabesini kullanan DSÖ’nün neden bu sefer sıradaki ‘Nu’ ve ‘Xi’ harflerini atlayıp ‘Omicron’a geçtiği ilk etapta anlaşılamadı.

Britanya merkezli Telegraph gazetesinin sağlık muhabiri Paul Nuki’nin kaynaklardan aktardığına göre, DSÖ bunu bilerek yaptı. Buna göre ‘Nu’ harfinin İngilizce ‘yeni’ anlamına gelen ‘new’ kelimesini çağrıştırmasını istemeyen yetkililer, ‘Xi’ harfiniyse Çin’le kurum arasında tatsızlık çıkmasın diye pas geçTİ. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in adının İngilizce yazılışı Xi Jinping; DSÖ yetkilileri bu isme bir gönderme yapıldığının düşünülmesini istememiş.

“AŞI STOĞU PANDEMİYİ UZATIYOR”

Varyant, aşının küresel çapta dağılımı konusunda tartışmaları da beraberinde getirdi. Uzmanlar, zengin ülkelerin aşıyı stoklamasının ve az gelişmiş ülkelere aşının ulaşamamasının pandemiyi uzatma tehlikesi barındırdığı konusunda uyardı. Afrika’da nüfusun yüzde 6’sından daha azı koronavirüse karşı tam olarak aşılanmış durumda. Bu tür dengesizliklerin yeni varyantların oluşumunu hızlandırdığı belirtildi. Southampton Üniversitesi’nden küresel sağlık araştırmacısı Michael Head, “Bu durum, aşı tedarik sürecindeki eşitsizliklerin sonucudur. Aşıların zengin ülkeler tarafından depolanması, kaçınılmaz olarak yine onları etkileyecek” dedi ve G20 ülkelerine aşının küresel paylaşımı konusunda çağrı yaptı.

KLİMİK: BİLİNEN KORUMA YÖNTEMLERİ GEÇERLİLİĞİNİ KORUYOR

Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK), Omicron varyantında mevcut aşılar ya da geçirilmiş enfeksiyonların sağladığı bağışıklıklar gibi bilinen korunma yöntemlerinin geçerliliğini koruduğunu bildirdi. Derneğin açıklamasında pek çok ülkenin ilk önlem olarak Güney Afrika ülkelerine seyahat kısıtlamasının yanı sıra ülkelere girişte PCR testi ve karantina zorunluluğunu tekrar uygulamaya sokma yoluna gittiği hatırlatıldı.

Söz konusu önlemlerin ‘varyantın yayılımının yavaşlatılabilmesi için sadece kısa vadede işe yaradığı’ kaydedilerek şunlar aktarıldı: “Ülkeye girişi ve yayılımı geciktirebilmek için test ve sürveyans kapasite ve sayılarının arttırılması, ülkeye girişlerde ülke ve aşılanma durumuna göre ayırt etmeksizin PCR testi uygulanması ve belli ülkelerden gelenlere PCR testleri negatif çıksa bile karantina zorunluluğu getirilmesi gibi uygulamaların en kötü senaryo seçenekleri göz önünde bulundurularak en azından yeni varyantın özelliklerine ilişkin veriler gelinceye dek sürdürülmesi akılcı bir tutum olacaktır.”

OMİCRON'DA VAKALAR DA ÖNLEMLER DE ARTIYOR

Omicron varyantına ilişkin bilinmezlikler devam ederken, birçok ülke vaka tespit etmeye devam ediyor. Bazı ülkeler de önlemlerini artırıyor.

İsrail, gündemdeki Omicron varyantına karşı, yabancıların ülkeye girişinin istisnalar dışında yasaklandığını duyurdu. Seyahat tablosunda “kırmızı liste” ülkelerinden dönen İsraillilerin, devletin tahsis ettiği bir otelde karantinaya gireceği, girişte yaptırdığı PCR testlerinin negatif çıkması halinde ev karantinasına geçebileceği ve yedi günün ardından yine bir test yaptırarak karantinadan çıkabileceği belirtildi.

AVUSTRALYA’YA DA SIÇRADI
Avustralya’da 2 kişide Omicron tespit edildi. Bakanlık tarafından yapılan açıklamada, karantinaya alınan her iki kişinin de semptom göstermediği ve tam aşılı olduğu ifade edildi.

HOLLANDA’YA GİDEN 600 KİŞİNİN 13’ÜNDE SAPTANDI
Hollanda Halk Sağlığı Kurumu (RIVM) da Cuma sabahı Güney Afrika’dan Amsterdam’a giden 600 kişiden 13’ünde, Omicron saptandığını açıkladı. Bu, şu ana kadar AB ülkelerinde saptanan en yüksek Omicron varyantı vakası. Pazartesi gününden bu yana Güney Afrika’dan Hollanda’ya 5 bin kişinin geldiğini belirten sağlık otoriteleri, Omicron varyantı vakalarının daha da artmasını bekliyor.