Kurtuluş Savaşı sırasında Anadolu kadını, cesaretini, yurdunu koruma inancını ve gücünü kahramanlıkla ortaya koymuş, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş aşamasında Mustafa Kemal’in önderliğinde gerçekleşen tüm devrimlerin ve çalışmaların içinde yer almış, genç Türkiye Cumhuriyeti’nin bütün olanaksızlıklarına karşın her alanda eğitim almaya, yalnızca erkeklerin yapacağı düşünülen onlarca mesleği yapmaya başlamıştır.

“Dünyada hiçbir milletin kadını, ben Anadolu kadınından daha fazla çalıştım, milletimi kurtuluşa ve zafere götürmekte Anadolu kadını gibi emek verdim diyemez. Belki erkeklerimiz memleketi istila edenlere karşı süngüleriyle düşmanın süngülerine göğüslerini germekle düşman karşısında hazır bulundular. Fakat erkeklerimizin teşkil ettiği ordunun hayat kaynaklarını kadınlarımız işletmiştir... Çift süren, tarlayı eken, ormandan odunu, keresteyi getiren, aile ocaklarının dumanını tüttüren, bütün bunlarla beraber sırtıyla, kağnısıyla, kucağındaki yavrusuyla yağmur, kış, sıcak demeyip cephenin harp malzemesini taşıyan hep onlar, hep o yüce, o fedakâr, Anadolu kadınları olmuştur. Bundan ötürü hepimiz, kadınlarımızı şükran ve minnetle sonsuza kadar aziz ve kutsal bilelim.” Atatürk, 30 Mart 1923 Konya

Cumhuriyeti, çağdaş ve uygar bir dünyada yerini alması gereken Türkiye’ye, en yaraşır, en ileri devlet yönetim biçimi olarak saptayan Atatürk, Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte, öncelikle toplumsal yaşamın ayrılmaz parçaları olarak Türk kadınının ve Türk gençliğinin kesintisiz devrimler sürecinde yerlerini almalarını hedeflemiştir.

Kadınlarımız, 1908 Hürriyet Devriminin yarattığı özgürlük ortamı ile yürüttüğü haklar mücadelesinde görev almış ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında çıkarılan yasalarda yapılan düzenlemelerle yürüttükleri mücadelelerin de sonuçlarını almaya başlamışlardır.

Önce, 3 Mart 1924’te Cumhuriyetimizin en önemli üç devrim yasası kabul edilmiştir. Bunlar, Hilafet ’in Kaldırılması, Şer-iye ve Evkaf Bakanlığı’nın kapatılması ve Öğretimin Tekliği anlamındaki Tevhid-i Tedrisat Kanununun çıkarılmasıdır. Kız çocukları ve kadınların, bilimsel, çağdaş, laik eğitim koşullarında hayatın her alanında yükselerek yer almalarının önü açılmış,1924 tarihinde kabul edilen Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile kadının da erkekle birlikte öğrenme imkanlarından eşit olarak yararlanması sağlanmıştır.

Ardından, Medeni Kanunun kabulü ve 4 Ekim 1926’da yürürlüğe girmesi ile kadınlar “eşit yurttaş” olmuşlardır. Çok eşli evlilik sona erdirilmiş, kadının tanıklığı erkeğe eşit sayılmış, kadına boşanma ve miras gibi birçok hakkı sağlamıştır.

KADINA SEÇME SEÇİLME HAKKI

3 Nisan 1930 tarihinde, TBMM’de onaylanan yeni Belediye Kanunu ile kadınlar belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkına kavuştular. Kadınlar böylece ilk siyasal haklarını elde etmiş oldular. Kadınlara TBMM’ye milletvekili seçme ve seçilme hakkı da 5 Aralık 1934’te tanındı. 1935 milletvekili seçimlerinde Türk kadını ilk kez oyunu kullandı. 1935 milletvekili genel seçimlerinde 18 kadın milletvekili Meclis’e girmiş, kadınlar parlamentoda % 4.5 oranında temsil edilmişlerdir. Bu kanunlarla kadının konumu, “tebaadan yurttaşa geçiş, karşıt cinsle eşit statüye ulaşma” olarak kavramsallaştırılmıştır.

CUMHURİYET KADINI

Büyük Önder toplumda, “Cumhuriyet kadını” fikrini yerleştirmeyi ve “Cumhuriyet kadını” olmanın koşullarını, hayatın içinde yaratarak gerçekleştirmeyi amaçlamıştı. Bu kutlu yolda önemli adımlar atılmış, Cumhuriyet kadını yaptığı köklü atılımlarla, Cumhuriyet ilkelerine gösterdiği uyumla sosyal ve siyasi yaşamda yerini almıştır. Çağın gereği olan hak ve fırsat eşitliğine Cumhuriyet sayesinde kavuşan Türk kadını, bu haklardan ve kazanımlardan geriye dönmeyeceği gibi, Cumhuriyet'in, kendisine kazandırdığı bu hak ve kazanımların güvencesi olduğunun da bilincindedir.

Mesleklerine göre Türkiye’nin kadın ilkleri

• İlk kadın avukat: Süreyya Ağaoğlu
• İlk kadın bakan: Prof. Dr. Türkan Akyol
• İlk kadın başbakan: Prof. Dr. Tansu Çiller
• İlk kadın belediye başkanı: Müfide İlhan
• İlk kadın büyükelçi: Filiz Dinçmen
• İlk kadın doktor: Safiye Ali
• İlk kadın dünya güzeli: Keriman Halis Ece
• İlk kadın emniyet müdürü: Feriha Sanerk
• İlk kadın hemşire: Esma Deniz
• İlk kadın heykeltıraş: Sabiha Bengütaş
• İlk kadın jet pilotu: Leman Altınçekiç
• İlk kadın kaymakam: Özlem Bozkurt
• İlk kadın makinist: Seher Aytaç
• İlk kadın milli maç hakemi: Lale Orta
• İlk kadın muhtar: Gül Esin
• İlk kadın opera sanatçısı: Semiha Berksoy
• İlk kadın pilot: Sabiha Gökçen
• İlk kadın siyasal parti genel başkanı: Doç. Dr. Behice Sadık Boran
• İlk kadın veteriner: Sabire Aydemir
• İlk kadın vali: Lale Aytaman         
• İlk kadın tiyatro oyuncusu: Afife Jale
• İlk kadın matematik profesörü: Prof. Dr. Selma Soysal

SİYASETTE KADIN

Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women) ve Parlamentolar Arası Birlik (IPU) tarafından hazırlanan Siyasette Kadın Haritası 2021 yılı raporu yayınlandı. "Siyasette Kadın 2021" haritasına göre, hükümet ve devlet başkanı kadınların ve bakan düzeyindeki kadınların oranı 1 Ocak 2021 itibariyle, tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı ve %21,9 oldu.

Türkiye 31 Mart 2019 günü sandık başına giderek yeni yerel yöneticilerini seçti. Kadın Adayları Destekleme Derneği verilerine göre, Türkiye’nin 1440 belediyesini yönetecek başkanların sadece 45 tanesi kadın. Türkiye ise parlamentolarda kadın milletvekili oranı sıralamasında 122’inci sıradan 129’a geriledi.

Genel seçimler ve meclis cinsiyet dağılımına göre;

Parti Adı                                      Kadın                         Erkek            Parti Toplam

                                                   Sayı      Oran             Sayı        Oran

Adalet ve Kalkınma Partisi            54       % 18,88         232     % 81,12         286

Cumhuriyet Halk Partisi               16        % 11,94         118     % 88,06         134

Halkların Demokratik Partisi          23       % 41,07         33       % 58,93         56

Milliyetçi Hareket Partisi                 4        % 8,33           44       % 91,67         48

İYİ Parti                                          2        % 5,4            135     % 94,59         37

Türkiye İşçi Partisi                         1         % 25,00         3          % 75,00         4

Demokrat Parti                               0         % 0,00          2          % 100,00       2

Memleket Partisi                            0         % 0,00           2          % 100,00       2

Büyük Birlik Partisi                        0         % 0,00           1          % 100,00       1

Demokrasi ve Atılım Partisi           0         % 0,00           1          % 100,00       1

Demokratik Bölgeler Partisi           1         % 100,00       0          % 0,00           1

Saadet Partisi                                 0         % 0,00           1          % 100,00       1

Yenilik Partisi                                 0         % 0,00           1          % 100,00       1

Zafer Partisi                                   0        % 0,00           1          % 100,00       1

Bağımsız Milletvekili                       0        % 0,00           5          % 100,00       5

Genel Toplam                              101       % 17,41        479     % 82,59         580

KADINLAR İÇİN TEK YOL CUMHURİYET

Bugün Türk milleti, modern hayat anlayışında güzel olan ne varsa Atatürk'e ve Cumhuriyet’e borçludur. Cumhuriyet’in sağladığı tüm değerlerden eşit ölçüde yararlanma olanağına sahip olan kadınlar için Cumhuriyet insanca yaşam meselesidir. Kadınların Cumhuriyet ile kazandığı hakların korunması ve sürdürülebilmesi ancak Cumhuriyet’in devamıyla mümkündür. Ülkemizin gelecek nesillerini yetiştirecek olan anneleri, bilgili, onurlu, vatansever ve aydın Cumhuriyet kadını olmaya mecburdurlar. Kadınlarımızın Cumhuriyetimize erkeklerden daha fazla sahip çıkması gerekmektedir. Cumhuriyetimizin 99. yılı Cumhuriyet meşalesini taşıyan tüm kadınlarımıza kutlu olsun.

Son cümle;

“Her eğitimli Türk kadınının Cumhuriyet’e borcu vardır’’. / Türkan Saylan 

KAYNAKLAR: