6 Şubat depremi ülkeyi derinden sarstı ve tüm sektörleri ciddi olarak etkiledi. Bu yazıda depremin 2023 üniversite tercihlerine olası etkileri üzerinde duracağım.

Doğrudan Etki
Deprem bölgesindeki üniversiteler depremden ciddi olarak etkilendiler. Bazı üniversitelerin çalışan ve öğrencileri arasında önemli can kayıpları oldu; örneğin sadece Hatay’da 100’ün üzerinde akademik ve idari çalışan hayatını kaybetti. Bölgedeki üniversiteler oldukça yeni olduklarından binalarda pek hasar olmamış olsa da çalışanların ve öğrencilerinin konakladıkları yerlerde önemli hasarlar oluştu. YÖK depremlerde en çok zarar gören sekiz üniversiteyi yakın bölge üniversiteleri ile eşleştirerek öğrencilerin mağduriyetini en aza indirmeye çalıştı. Bu üniversitelerin öğrencileri şu anda kardeş üniversitelerde çevrimiçi eğitime devam ediyor, fakat 2023-24 eğitim yılında ne olacağı belirsiz. Depremden etkilenen üniversiteler akademik ve idari kadro eksiklerini kapatıp 2023 sonbaharında eğitime başlayabilseler bile, özellikle bazı şehirlerde öğrencilerin konaklama sorunu kolayca çözülebilecek gibi görünmüyor. Bu üniversiteler yeni öğrenci alsa bile puanlarının düşmesi ve kontenjanlarının boş kalması pek şaşırtıcı olmaz. Fakat bu sekiz üniversitenin toplam lisans kontenjanı 15 bin olduğundan, bunun sonucu olarak diğer üniversitelerin puanlarında ancak az bir artış olması beklenebilir.

Dolaylı Etki
Deprem riski hep vardı, ama son deprem bu riskin herkesin karar alma süreçlerinde rol alması sonucunu doğurdu. Tahminim, deprem riskinin yüksek olduğu bölgelere olan talebin azalacağı ve riskin düşük olduğu bölgelere talebin artacağı. Neredeyse tüm ülke fay hatlarının üzerinde olduğundan, riski düşük olan az sayıda bölgelerdeki (örneğin Konya) üniversitelere talep artacaktır. Olumsuz etkinin en çok görüleceği yer İstanbul olacaktır; önümüzdeki 30 yılda bir deprem beklentisi içinde olan İstanbul’daki üniversitelerin taleplerinde az da olsa bir azalma bekliyorum. İstanbul’da 57 üniversite var ve bunların arasında önemli farklar var. Bazılarının binaları eski ve depreme dayanıklı olmadıkları biliniyor (ve taşınma başlamış--örneğin Cerrahpaşa), bazıları ise yeni ve depremden en az etkilenecek bölgelerde yer alıyorlar (örneğin MEF). Tahminim, aday öğrencilerin üniversite tercihlerinde üniversitenin bulunduğu semtlerin ve üniversite binalarının depreme dayanıklılık seviyesinin önemli bir rol oynayacağı yönünde. Tercih döneminde depreme dayanıklılık sorularına hazırlıklı olmak gerek.

Alan tercihleri
Üniversite tercihi uzun vadeli bir karar olmakla birlikte, ülkemizin gündemi üniversite tercihleri üzerinde önemli bir rol oynuyor. Depremde sağlık sektörünün önemi iyice netleşti, fakat bu sektörün talebi zaten yüksek olduğundan sıralamalarda pek bir değişiklik beklemiyorum. Öte yandan, son birkaç yılda inşaat sektörünün zayıflamış olmasından dolayı talebi azalmış olan inşaat mühendisliği ve mimarlık programlarına talep ciddi olarak artacaktır. Ülkede yüzbinlerce yeni inşaat yapılması gerekiyor ve herkes bu yapıların bilimsel bir biçimde planlanıp inşa edilmesinin önemini anladı. Bunun yanında, deprem sonrası psikolojik desteğin de ne kadar önemli olduğunu herkes gördü. Bunun sonucu olarak psikoloji ve PDR programlarına talebin de ciddi oranda artmasını bekliyorum. Kanımca afet öncesi planlama için en değerli alan endüstri mühendisliğidir ve endüstri mühendisliği talebinde de bir artış beklenebilir.

Depreme verilen reaksiyon
Bu dönem üniversite tercihlerinde üniversitelerin deprem sonrası yaptıkları da önemli bir kriter olabilir. Üniversitelerin depremden etkilenen öğrencilerine nasıl destekler verdiği, birlikte iyileşme sürecine nasıl katkıda bulunduğu gibi faktörler adaylar için önemli olacak. Öğrencilerine sahip çıkan, ilkyardım, arama-kurtarma ve psikolojik sağlamlık eğitimi veren, depremden etkilenenlere kolaylıklar sağlayan üniversiteler öne çıkacaklar. Bunların yanında, üniversitelerin her afette çevrimiçi eğitime geçtiği düşünülürse, adayların çevrimiçi eğitim kapasitesini de önemli bir kriter olarak değerlendirmeleri gerekir.

Depremin sisteme etkileri
Bu depremin iki önemli etkisinden daha söz etmek isterim. Deprem bölgesindeki gençlerin üniversite sınavına hazırlanma süreçleri ciddi olarak sekteye uğradı. Birçok adayın evleri, okulları, kurs binaları yıkıldı. Ailelerinden, yakın arkadaşlarından vefat edenler oldu. Bu gençleri eşitlik ilkesi doğrultusunda diğerleri ile aynı sınava sokmanın pek de adil olmadığını düşünüyorum. İkinci önemli etki, depremzedelerin barınma ihtiyacı öne sürülerek üniversite yurtlarının kapatılması ve üniversitelerin çevrimiçi eğitime geçirilmesi idi. Çevrimiçi eğitimi iyi yapamadığımızı pandemi döneminde deneyimlemiştik. Ayrıca yurtların da önemli bir bölümü boş kaldı. Gelecek seçimde bu yanlış kararları gençlerin sandığa yansıtmasını bekliyorum.