2024'te Ar-Ge harcaması 651 milyar TL'yi aştı

(ANKARA) - Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Araştırma-Geliştirme Faaliyetleri Araştırması'nın Ağustos ayı verilerini açıkladı. Buna göre, 2024 yılında önceki yıla kıyasla 274 milyar 279 milyon TL'lik bir artışla Ar-Ge harcaması 651 milyar 822 milyon TL seviyesine yükseldi.

TÜİK, 2024 yılına dair "Araştırma-Geliştirme Faaliyetleri Araştırması" verilerini paylaştı. Bu verilere göreyse, gayrisafi yurt içi Ar-Ge harcamasının GSYH içindeki oranı 2023 yılında yüzde 1,39 iken, 2024 yılında 44 trilyon 587 milyar 225 milyon TL'lik GSYH içinde bu oran yüzde 1,46 olarak belirlendi.

En fazla Ar-Ge harcaması Mali ve Mali olmayan şirketler tarafından gerçekleştirildi

Ar-Ge harcamalarında mali ve mali olmayan şirketlerin payı yüzde 64,8 olarak kaydedilirken, yükseköğretim bunun ardından yüzde 30,9 ile ikinci sırada yer aldı. Kâr amacı gütmeyen kuruluşların gerçekleştirdiği genel devlet Ar-Ge harcamalarının toplam harcamalar içindeki oranı ise yüzde 4,3 seviyesinde gerçekleşti. Ar-Ge harcamalarının en büyük kalemi ise personel giderleri oldu ve bu kalem yüzde 59,5 ile en büyük payı elinde bulundurdu.

Mali ve Mali olmayan şirketler Ar-Ge finansmanında yüzde 53,8 ile ilk sırada

2024 yılı itibarıyla Ar-Ge harcamalarının yüzde 53,8'ini mali ve mali olmayan şirketler finanse ederken, genel devlet Ar-Ge harcamalarının yüzde 30,4'ü, yükseköğretim yüzde 12,9'unu, yurt dışı kaynaklar yüzde 2,9'unu ve diğer yurt içi kaynaklar ise yaklaşık olarak yüzde 0,01'ini oluşturdu.

Tam zaman eşdeğeri cinsinden 310 bin 473 Ar-Ge personeli istihdam edildi

Tam zaman eşdeğeri (TZE) olarak 2024 yılında toplam 310 bin 473 kişi Ar-Ge alanında çalıştı. Sektörlere dağılım açısından, TZE cinsinden toplam Ar-Ge personelinin yüzde 67,1'i mali ve mali olmayan şirketlerde, yüzde 30,0'ı yükseköğretimde, yüzde 2,9'u ise kâr amacı gütmeyen kuruluşların da dâhil olduğu genel devlet sektöründe yer aldı.

TZE cinsinden kadın Ar-Ge personelinin oranı yüzde 34,2

2024 yılında TZE cinsinden kadın Ar-Ge çalışanlarının sayısı 106 bin 74 kişiyle toplam personelin yüzde 34,2'sini oluşturdu. Sektörel olarak bu oranın yükseköğretimde yüzde 47,9, genel devlette yüzde 30,6 ve mali ve mali olmayan şirketlerde ise yüzde 28,2 olduğu gözlemlendi.

Ar-Ge personelinin yüzde 30,6'sı doktora derecesine sahip

Ar-Ge personelinin eğitim durumuna bakıldığında, kişilerin yüzde 39,9'unun lisans düzeyinde eğitim aldığı görülüyor. Bu oranları yüzde 30,6 ile doktora veya eşdeğeri, yüzde 20,3 ile yüksek lisans, yüzde 4,9 ile meslek yüksekokulu ve yüzde 4,4 ile lise ve altı takip etti. TZE cinsinden eğitim durumları ise sırasıyla; yüzde 48,9 ile lisans, yüzde 21,2 ile doktora veya eşdeğeri, yüzde 19,1 ile yüksek lisans, yüzde 5,8 ile meslek yüksekokulu ve yüzde 5,0 ile lise ve altı düzeyindeki eğitim şeklinde belirlendi.

En fazla Ar-Ge harcaması TR10 (İstanbul) bölgesinde yapıldı

İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) 2. Düzeye göre, 2024 yılı içinde Ar-Ge harcamalarının en fazla gerçekleştirildiği bölge, toplam harcamanın yüzde 33,4'ünü elinde bulunduran TR10 (İstanbul) oldu. Bu bölgeyi yüzde 27,8 ile TR51 (Ankara) ve yüzde 9,4 ile TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) takip etti. Toplam Ar-Ge personelinin yüzde 32,6'sı TR10 (İstanbul), yüzde 19,2'si TR51 (Ankara) ve yüzde 8,3'ü TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) bölgesinde çalıştı.

Mali ve Mali olmayan şirketlerde Ar-Ge harcamasının yüzde 52,7'si Ar-Ge merkezlerinde gerçekleşti

Mali ve mali olmayan kuruluşlar, 2024 yılı içinde gerçekleştirdikleri 422 milyar 307 milyon TL Ar-Ge harcamalarının yüzde 52,7'sini Ar-Ge merkezlerinde gerçekleştirdi. Bu merkezlerde yapılan harcamanın yüzde 89,4'ü, 250 ve daha fazla çalışanı olan girişimlere ait oldu.

En fazla Ar-Ge harcaması yüksek teknoloji faaliyetlerindeki girişimler tarafından yapıldı

İmalat sektöründe Ar-Ge faaliyetleri yürüten şirketler, teknoloji düzeylerine göre değerlendirdiklerinde, 2024 yılında toplam 210 milyar 506 milyon TL'lik Ar-Ge harcamasının yüzde 46,9'unun yüksek teknoloji faaliyetlerini gerçekleştiren girişimler tarafından yapıldığı görüldü. İmalat sanayindeki toplam Ar-Ge harcamalarının yüzde 40,2'si orta yüksek teknoloji faaliyetlerindeki firmalar, yüzde 8,2'si orta düşük teknoloji firmaları ve yüzde 4,7'si düşük teknoloji girişimleri tarafından yapıldı.

İmalat sektöründeki Ar-Ge faaliyetlerine yönelik araştırmacı sayıları incelendiğinde, 2024 yılında en fazla araştırmacının 31 bin 701 kişi ile orta yüksek teknoloji faaliyetlerinde istihdam edildiği görüldü. Bunu 22 bin 93 araştırmacı ile yüksek teknoloji alanında faaliyet gösteren girişimler takip etti. TZE cinsinden araştırmacılar değerlendirildiğinde, en yüksek değer 28 bin 957 ile orta yüksek teknoloji faaliyetleri yürüten firmalarda kaydedildi.

Dolaylı Ar-Ge teşviklerinin özel sektör Ar-Ge harcamasındaki payı yüzde 25,1

Dolaylı Ar-Ge teşviklerinin, mali ve mali olmayan şirketlerin Ar-Ge harcaması içindeki oranı 2015 yılında yüzde 14,8 iken, 2024 yılında bu oran yüzde 25,1 seviyesine yükseldi. 2015 yılında mali ve mali olmayan şirketlerin Ar-Ge harcaması 11,2 milyar TL iken, bu rakam 2024 yılında 422 milyar TL seviyesine ulaştı.