‘Yargıtay, olmayan yetkiyle AYM üyelerini yargılamak mı istiyor?’ Yeni bir anayasal kriz mi olacak?
Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Türkiye tarihinde bir ilke imza atarak, Anayasa Mahkemesi üyeleri hakkında suç duyurusunda bulundu. Bu suç duyurusu ‘yargı darbesi’ olarak yorumlanırken, “Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyeleri nasıl yargılanır?” sorusu da gündeme geldi. Kanuna göre, AYM üyeleri hakkındaki soruşturma ancak AYM Genel Kurulu kararıyla birlikte yapılabiliyor. Bu durumda yeni bir anayasal kriz mi yaşanacak?
Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Anayasa Mahkemesi’nin tutuklu TİP milletvekili Can Atalay kararına uyulmamasına ve AYM üyeleri hakkında suç duyurusunda bulunulmasına karar verdi.
Yargıtay, suç duyurusunu Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na yaptı. Ancak kanuna göre, AYM üyeleri hakkındaki soruşturma ancak AYM Genel Kurulu kararıyla olabiliyor. Yargılama yetkisi de Yüce Divan olarak Anayasa Mahkemesi’nde.
15 üyeli Anayasa Mahkemesi Genel Kurul'u en az 10 üyesinin katılımıyla toplanabiliyor. Tutuklu Can Atalay hakkındaki karar 15 üyeli Genel Kurul’da 9 üyenin oyuyla verildi. Hakkında suç duyurusunda bulunulan üyeler, Genel Kurul'a katılamıyor. En az 10 üyenin katılımıyla Genel Kurul’un nasıl toplanıp konuyu görüşebileceği ise net değil.
AYM üyeleri veya başkanı nasıl yargılanır?
Anayasa Mahkemesi başkan ve üyelerinin nasıl soruşturulup yargılanacakları, Yüksek Mahkeme Kurulu ve Yargılama Usulleri Hakkındaki Kanun'un 55. maddesiyle, Anayasa Mahkemesi tüzüğü'nün 24. maddesinde şöyle düzenleniyor:
"Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyelerinin görevlerinden doğan veya görevleri sırasında işledikleri suçlarla şahsi suçları için soruşturma açılması Anayasa Mahkemesi'nin kararına bağlıdır."
Savcılığın başvurması gereken adres Anayasa Mahkemesi Başkanlığı
Bu durumda, savcılığın ifadeye karar vermesi halinde bunun için Anayasa Mahkemesi Başkanlığı'na başvurması gerekecek. Başkan, gereken hallerde işi Anayasa Mahkemesine götürmeden önce bir üyeye ön inceleme de yaptırılabilir.
Soruşturma için 3 üye görevlendirilir
Anayasa Mahkemesi'nce, soruşturma açılmasına karar verildiği takdirde gerekli soruşturmayı yapmak, Ceza Muhakemeleri Kanunu'na göre gereken kararı vermek ve söz konusu kanunun sorgu hakimine tanıdığı yetkileri kullanmak üzere üç üye görevlendirilir. Bu kurulun işlem ve kararları kesindir.
Yüce Divan ve Yargıtay
Soruşturma Kurulu, kamu davasının açılmasına gerek görmezse evrakın işlemden kaldırılmasına karar verir. Yapılan soruşturma kamu davasının açılmasını haklı göstermeye yeterli ise iddianame düzenleyerek bu davayı açar ve görevle ilgili suçlarda Yüce Divan'a, şahsi suçlarda Yargıtay Ceza Genel Kuruluna tevdi olunmak üzere, dosyayı, Başkanlık aracılığıyla Yargıtay Başsavcılığı'na gönderir.
Anayasa Mahkemesi'nin Görev ve Yetkileri başlıklı bölümde, Yüce Divan Yargılamaları için şöyle deniliyor:
"Anayasa Mahkemesi; Cumhurbaşkanını, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanını, Cumhurbaşkanı yardımcılarını, bakanları, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Hâkimler ve Savcılar Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar. Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları da görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanırlar."
Yüce Divanda, savcılık görevini Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Cumhuriyet Başsavcı Vekili yapar.
Ağır cezayı gerektiren suçüstü hallerinde hazırlık soruşturması ve ilk soruşturma genel hükümlere tabidir. (Bu durumda CMK hükümleri işletilecek.) Sorgu kararı verildiğinde, suç ağır cezayı gerektiren suçüstü hali kabul edilirse bu durumda CMK 250. maddesi uyarınca doğrudan hazırlık soruşturması yapabilecek.
Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyelerinin şahsi suçlarında, Yargıtay üyelerinin şahsi suçlarına ilişkin hükümler (Yani izin sistemi öngören Yargıtay Kanunu) uygulanır.
Bu süreç nasıl işleyecek?
T24'ten Asuman Aranca'nın haberinde süreçle ilgili şu noktalara dikkat çekildi.
Anayasa Mahkemesi’nin Can Atalay ile ilgili verdiği 25 Eylül tarihli kararda, toplam 14 üyenin imzası bulunuyor. Bu üyelerden 9’u, Atalay’ın haklarının ihlal edildiği ve tahliyesinin gerektiği yönünde oy kullandı.
Yargıtay 3. Ceza Dairesi de bu üyelerin yetkilerini aştığı iddiasıyla suç duyurusunda bulunma kararı aldı.
Buna göre karara imza atan üyeler, AYM Başkanı Zühtü Aslan, başkanvekilleri Hasan Tahsin Gökcan ve Kadir Özkaya, üyeler Engin Yıldırım, Mehmet Emin Kuz, Rıdvan Güleç, Kenan Yaşar, Selahaddin Menteş, Yusuf Şevki Hakyemez hakkında suç duyurusunda bulunulması bekleniyor.
Karara üyeler, Muammer Topal, Yıldız Seferinoğlu, Basri Bağcı, İrfan Fidan, Muhterem İnce ise muhalif kaldı. Karar oturumuna üye Recai Akyel ise katılmadı.
Kararı kim verecek?
Ancak Atalay kararına 15 üyeli mahkemenin 14 üyesi katıldı ve 9’u ihlal yönünde oy kullandı. Bu durumda soruşturmayı kalan 6 üyeden üçünün yürütmesi gerekiyor. Ancak soruşturma kararı Genel Kurul’da verildiği ve Genel Kurul en az 10 üyeyle toplandığı ve hakkında ihbarda bulunulan üyelerin o oturuma katılma hakkı olmadığı için kararın nasıl verilebileceği belirsiz.
Kanuna göre, AYM Başkanı, müstear adla yapılan veya yapıldığı anlaşılan imzasız, adressiz yahut belli bir olayı ve nedeni içermeyen, delilleri ve dayanakları gösterilmeyen ihbar ve şikâyetleri işleme koymama hakkına sahip.
Ancak somut olayda suç duyurusunda bulunan Yargıtay. AYM Başkanı böyle bir durumda “işleme koymama” kararı verme yetkisine sahip olsa da bunun gerekçeleri yeni tartışmaları alevlendirecek. İşleme koyma kararı ise yeni bir krize yol açacak.
Gazeteci Alican Uludağ da sosyal medya hesabından konuyla ilgili yaptığı yorumda," Yargıtay, suç duyurusunu Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na yaptı. Ancak kanuna göre, AYM üyeleri hakkındaki soruşturma ancak AYM Genel Kurulu kararıyla yapılabiliyor. Yargılama yetkisi de Yüce Divan olarak AYM'de. Yani tüm yetki AYM'de. Yargıtay, olmayan yetkiyle AYM üyelerini yargılamak mı istiyor?" diye sordu.
