Erdoğan'ın eski danışmanı Özgenç dikkat çekti: Öcalan serbest bırakılabilir mi?

Tolga Balcı

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eski danışmanı ve Türk Ceza Kanunu’nun mimarlarından Prof. Dr. İzzet Özgenç, AİHM’in 2013 yılında verdiği karar doğrultusunda bir yasal düzenleme yapılırsa Abdullah Öcalan’ın bu yıl serbest bırakılmasının gündeme gelebileceğini ileri sürdü.

AİHM tartışmanın merkezinde

Türkiye’de Terörle Mücadele Kanunu (TMK) kapsamında yargılanan ve hüküm almış kişilere ‘Umut Hakkı’ tanınmıyor. Bu durumda tartışmalara yol açıyor.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) bu duruma ilişkin Abdullah Öcalan ile ilgili 18 Mart 2014 tarihinde verdiği kararda, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının ömür boyu sürdürüleceğine dair düzenlemelerin işkence yasağına aykırı olduğuna hükmetmiş ve umut hakkı konusunda yasal düzenlemelerin getirilmesi gerektiğini bildirmişti.

Ancak Türkiye bu karar üzerine herhangi bir adım atmadı. Hükümet, Avrupa Birliği Bakanlar Komitesi’ne gönderdiği savunmada ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılan hükümlülerin şartlı salıverilmesinin mümkün olduğunu ancak istisnai olarak terör suçları bu olasılıktan muaf tutulduğunu söyleyerek Öcalan’ı “umut hakkından” muaf tuttuğunu açıklamıştı.

AİHM kararı uygulanmadı ne olacak?

Prof. Dr. İzzet Özgenç ise bu tartışmayı sosyal medya hesabından yaptığı bir paylaşımla tekrar gündeme getirdi.

Özgenç, AİHM kararı nedeniyle Öcalan’ın serbest bırakılmasının gündeme getirilebileceğini ifade etti. Özgenç, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda esas endişesinin, Öcalan’ın serbest bırakılmasının bir siyasi pazarlığa dönüşmesi olduğunu belirtti. Özgenç’in açıklamalarında şu ifadeler yer aldı:

“Abdullah Öcalan, malum olduğu üzere, idam cezasına mahkûm edilmiş olan bir hükümlüdür. Ancak kişinin bu cezası, bilahare ‘ağırlaştırılmış müebbet ağır hapis cezası’na çevrilmiştir. Her ne kadar adı geçen kişinin bu cezası ile ilgili olarak hakkında koşullu salıverilme hükümlerinin uygulanmaması ve ölünceye kadar ceza infaz kurumunda kalması yönünde kanuni düzenlemeler yapılmış ise de (bkz. Özgenç, Genel Hükümler, 19. bası, sh. 880 ve dn. 197), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bu düzenlemelerin, adı geçek kişi bakımından hak ihlâli sonucu doğurduğuna karar vermiştir (18 Mart 2013 tarihli Öcalan/Türkiye Kararı). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin bu kararına rağmen, 5275 sayılı İnfaz Kanununda gerekli düzenleme yapılmamıştır.

Endişe duyduğum husus, gerekli kanunî düzenlemenin hukuk zemininde yapılması ihmal edilerek bir hukukî soruna dönüştürülen Abdullah Öcalan’ın serbest bırakılmasının, kapalı kapılar arkasında icra edilen SİYASÎ PAZARLIK MALZEMESİ yapılmasıdır. pic.twitter.com/PjA3xmDpPY

— İzzet Özgenç (@izzetoezgenc) February 9, 2024

Öcalan çıkartılabilir iddiası

Bu ihmal, Abdullah Öcalan’ın 647 sayılı mülga Cezaların İnfazı Hakkında Kanun’un ilgili (m. 19, f. 1) hükmüne istinaden serbest bırakılmasının gündeme gelmesini sağlamıştır. Söz konusu hüküm, adı geçen kişinin 2024 yılı içinde serbest bırakılmasını gerektirmektedir.”

Peki bu tartışmaya ne yol açtı?

Türkiye 2005 yılında müebbet hapis cezaları için bir düzenlemeye gitmişti. Özgenç’in gündeme getirdiği düzenlemede şu ifadeler yer alıyor:

“Ağırlaştırılmış müebbet ağır hapis cezasına hükümlüler 25 yıllarını; müebbet ağır hapis cezasına hükümlüler 20 yıllarını, diğer şahsi hürriyeti bağlayıcı cezalara mahkûm edilmiş olanlar hükümlülük süresinin 1/2’ni; çekmiş olup da Tüzüğe göre iyi halli hükümlü niteliğinde bulundukları takdirde, talepleri olmasa dahi şahsi şartla salıverilirler.”

TMK kapsamındaki suçlar muaf tutuldu

Ancak 2005’te yapılan bu düzenleme sonrası Abdullah Öcalan’ı da ilgilendiren bir gelişme yaşandı. Türkiye TMK kapsamında tutuklanan hükümlüleri düzenlemeden muaf tuttu.

Eski Cumhuriyet Savcısı Bülent Yücetürk, TMK kapsamındaki suçluları muaf tutan geçici maddelerin yasal düzenleme ile Anayasa’ya yerleştirildiğini ve AİHM kararına rağmen buna uygun bir düzenleme olmadığından Öcalan’ın serbest bırakılması ihtimalinin zayıf olduğunu vurguladı.

Çıkması için yasal düzenleme şart

AİHM kararına değinen Kocatürk, Türkiye’nin ‘umut hakkı’ tartışmalarına ilişkin kendisini AB Bakanlar Konseyi’nde TMK kapsamında yargılananlara muaf tuttuğunu belirterek savunduğunu aktardı.

Kocatürk’e göre bir yasal düzenleme olmadığı müddetçe Öcalan’ın serbest bırakılması ihtimali zayıf. Eski Cumhuriyet Savcısı Kocatürk bu tartışmanın yerel seçimler öncesi yeniden açılmasının manidar olduğunu da dile getirerek Özgenç’in paylaşımlarında vurguladığı siyasi pazarlık konusuna da dikkat çekti.

Umut hakkı nedir?

AİHM ağırlaştırılmış müebbet ve müebbet hapis cezasına çarptırılan bir insanın ceza kapsamı ile hiçbir koşulda salıverilmesine imkân tanınmadığına hükmetmiş bu durumun adeta bir idam cezasına çevrildiğini belirtmişti.

Buna göre AİHM bu uygulamayı kişinin bir gün serbest kalma umudundan mahrum edilerek ölünceye kadar devam edecek bir infaz rejimi ile karşı karşıya bırakılması olarak yorumlayıp Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ihlali olarak gördü. Bu duruma karşı önlem almak için ‘umut hakkı’ ağırlaştırılmış müebbet ya da müebbet hapis cezası alan bir hükümlüye bile serbest kalma imkanının tanınmasını ifade etmektedir.