RSF: Türkiye'yle İran, dünyadaki tutuklu gazeteci sayısını düşürdü

2023 yılına ilişkin bilançosunu yayınlayan RSF, dünyadaki tutuklu gazeteci sayısının düşmesinde Türkiye ile İran'ın etksinin olduğunu açıkladı.

Uluslararası Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) 2023 Bilançosu'nu açıkladı. RSF, dünyada 521 gazetecinin tutuklu olduğunu, 1 Aralık 2023 tarihi itibarıyla tutuklu gazeteci sayısının 521’e düşmesinde İran (-24) ve Türkiye’de (-23), “yıl içinde gazetecilerin sürekli tutuklanıp tahliye edilmesinin etkisi” olduğunu belirtti.

En az 13’ü Gazze’de olmak üzere 45 gazetecinin öldürüldüğünü açıklayan RSF, meslekleriyle bir bağlantısı belirlenemeyenlerle Gazze’de öldürülen gazetecilerin sayısının 56’yı bulduğunu kaydetti. Bu sene öldürülen 45 gazeteciden 23’ünün çatışma bölgelerinde, bunlar arasından 17’sinin ise İsrail–Hamas savaşı sırasında öldürüldüğünü ilan etti. Gazeteci cinayetleri ve tutuklamalarında (-8,4%) bir düşüşe işaret ederek, dünyada 54 medya temsilcisinin rehin, 84’ünün ise kayıp olduğunu bildirdi. Geçen yıl, 61 gazetecinin öldürüldüğünü aktaran RSF’ye göre öldürülen gazeteci sayısı en son 2002 yılında (33) düşük çıktı.

Gazetecilerin en çok öldürüldüğü yıllar ise, Suriye ve Irak’taki savaşların sürdüğü ve 140 ölümün olduğu 2012 ve 2013'tü. RSF, son beş yılda görev başındayken öldürülen gazeteci sayısındaki kademeli düşüşü, gazetecilerin güvenliğinin kısmen artırılması ve 2003-2022 döneminde yaklaşık 600 gazetecinin çalışırken öldürüldüğü Irak ve Suriye'de yaşananların geride bırakılmasına bağladı. Barış zamanlarında, gazetecilik faaliyetlerini korumaya yönelik önlemlerin yasa ve cezasızlıkla mücadele mekanizmalarıyla güçlendirilmesinin ölüm sayılarında düşüşe neden olduğunu ifade etti.

“Gazze'de gazeteciler, siviller olarak ağır bir bedel ödüyor”

RSF Genel Sekreteri Christophe Deloire, Gazze’de geçtiğimiz günlerde öldürülen 13 haberciye ilişkin “Gazze'de gazeteciler, siviller olarak ağır bir bedel ödüyor” dedi. Öldürülen gazeteci sayısının fazla olduğunu söyleyen Deloire, en az 13 gazetecinin küçük bir bölgede öldürüldüğünü dile getirdi. Durumun ve gazetecilerin nasıl hedef alındığının belirlenmesi için Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne şikayette bulunduklarını açıkladı. Çalışmaları sırasında ya da görevleri nedeniyle öldürülen gazetecilerin sayısında "keskin bir düşüş" olduğunu belirterek, şöyle konuştu:

"Bu düşüş, uzun bir döneme yayılıyor. Neden mi? Haber merkezlerinde alınan güvenlik önlemleri, eğitim ve koruyucu ekipman tahsisi, dikkat, cezasızlıkla mücadelenin etkileri ve hükümetler arası kuruluşların faaliyetlerini sayabiliriz. Kuşkusuz STK'ların çalışmalarının da etkisi var."

RSF, 2022’de dünyadaki tutuklu gazetecilerin sayısındaki düşüşün İran (-24) ve Türkiye’de (-23), geçen seneye göre 1 Aralık itibariyle daha az sayıda gazetecinin cezaevleirnde olmasıyla açıkladı. Bilançoda iki ülkede de gazetecilerin yıl içinde sık sık tutuklanıp serbest bırakıldığına dikkat çekildi. 2023 yılında Türkiye’de 43, İran’da 58 gazetecinin hapse girdiği kayda geçirildi. Türkiye ile İran'ı Çin (Hong Kong dahil), Myanmar, Belarus ve Vietnam izledi.

RSF: Yıldırma amaçlı tutuklamalara yaygın şekilde başvuruluyor

Kürt gazetecilerin Türkiye'de iktidar için “özel hedef” olduğunu belirten RSF, 2023’te Türkiye'de tutuklanan 43 gazetecinin 7’sinin 1 Aralık 2023 itibarıyla hala hapiste olduğunu aktardı. RSF tutuklamalara dair, “Bu sayı, yıldırma amaçlı tutuklamalara yaygın şekilde başvurulduğunu gözler önüne seriyor” ifadelerini kullandı. Geçen yıl başlayan bir sürecin devamı olarak Nisan 2023 tarihinde en az 13 Kürt gazetecinin genel seçimlerden önce tutuklandığını, birçoğunun daha sonra tahliye edildiğini hatırlattı.

Dünyada 67 kadın gazeteci tutuklu

Dünyada 1 Aralık itibarıyla 67 kadın gazeteci tutuklu. Çin, Belarus ve Myanmar, kadın gazetecilerin en çok tutuklandığı ülkeler arasında yer aldı. Ortadoğu’da ise İran kadın gazetecilerin en ağır baskılarla karşılaştığı ülkelerin başında geliyor.

RSF'ye göre, dünyada gazetecilere verilen en ağır sekiz cezadan altısı kadınlara verildi. Myanmar’da Sai Zaw Thaike 20, Çin’de Xu Zhiyong 14, İran’da Niloofar Hamedi 13, Belarus’ta Maryna Zolatava ve Lioudmila Tchekina 12’şer, İran’da Elaheh Mohammadi 12, Burundi’de Floriane İrangabiye 10 ve Belarus’tan Valeriya Kastsiouhova 10 yıl hapisle cezasına çarptırıldı.

İran’da Mahsa Amini’nin 16 Eylül 2022’deki ölümünden sonra etkinlik yürüten Kadın, Hayat,Özgürlük Hareketi’ni haberleştirdiği gerekçesiyle tutuklanan 31 kadın gazeteciden beşi (Niloofar Hamedi ve Elaheh Mohammadi dahil) halen hapiste.

Tüm dünyada 54 gazeteci rehin

Dünyada rehin tutulan 54 gazeteci de bilançoda yer aldı. 2023'te kaçırılan yedi gazeteciden ikisi hala kendilerini kaçıran örgütlerin elinde tutuluyor. Mali’de Saleck Ag jiddou ve Moustapha Koné, Fransız haberci Olivier Dubois’nın bu ülkede salıverildikten birkaç ay sonra 7 Kasım’da ülkenin kuzeyinde kaçırıldı. Gazetecilerin 38’i Suriye’de, 9'u Irak’ta, 4'ü Yemen’de, 1'i ise Meksika’da rehin.