Tarihi yeniden yazan periler için geri sayım

Fırat Nehri kıyısında farklı kültürlerin izlerini barındıran Zeugma Antik Kenti’nin en iyi korunmuş Roma konutu örneklerinden biri olan Muzalar Evi’nde Gaziantep Valiliği tarafından Türkiye İş Bankası’nın katkılarıyla inşa edilen korugan yapı tamamlandı. Muzalar Evi’nde hem mozaikleri dış etkenlerden koruyacak hem de ziyaretçilerin rahatlıkla gezebilmesini sağlayacak olan korugan yapının bulunduğu alan yakında ziyarete açılacak.

Ünlü Çingene Kızı’nın evi şehir merkezindeki Zeugma Mozaik Müzesi kadar Muzalar Evi’nin koruma altına alındığı Zeugma kazı alanı da artık ziyaretçilerin akınına uğrayacaktır.

Türkiye’nin kadim toprakları, gerçekten bir açık hava müzesi gibi. Her köşesi, binlerce yıllık medeniyetlerin izlerini taşıyor. Arkeolojik kazılar yapıldıkça ortaya çıkan buluntularla kentlerin tarihi bilinenden çok daha eski geçmişe uzanabiliyor, insanlık tarihi yeniden yeniden yazılıyor.

TOPRAĞA YAPILAN EN DEĞERLİ YATIRIM

Bu zenginlikleri gün yüzüne çıkarmak kadar, korumak ve gelecek kuşaklara aktarmak da büyük bir sorumluluk gerektiriyor. Bu noktada, kurumsal sosyal sorumluluğu lafta bırakmayıp eyleme döken kurumların çabaları çok çok önemli. Bu çalışmaların her biri ayakta alkışlanmalı ve bu çalışmalara uzak duran Türkiye’nin değerli pek çok kurum ve kuruluşlarınca da örnek alınmalı. Çünkü bu kültürel mirası ortaya çıkarıp geleceğe taşımak, toprağa yapılan en değerli yatırımlarda tarım gibi ilk sıralarda olmalı...

Kültürel belleğin, tarihi hazinelerin korunarak geleceğe aktarılması hepimizin sorumluluğu değil mi? Üstelik o kültürel miras, bölgede ve dolayısıyla ülkede yaşayanlar için de önemli bir kazanç kapısına dönüşüyor mu turizm ile?

Fotoğraflar: Zeugma Kazı Başkanlığı: Gücügür Görkay

İŞ BANKASI’NDAN ÖNEMLİ DESTEK

Türkiye İş Bankası, Türkiye’nin arkeolojik varlığının gün yüzüne çıkarılarak dünya kültür mirasına kazandırılması, korunarak gelecek kuşaklara aktarılması ve bu alandaki bilimsel araştırmalara imkân sağlanması amacıyla arkeolojiyi kurumsal sosyal sorumluluk alanlarından biri olarak kabul ediyor. Bu çerçevede Zeugma Antik Kenti’nde Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yürütülen kazı çalışmalarına İş Bankası da uzun yıllar önemli destekler verdi.

Zeugma Antik Kenti’ne ilk olarak 2000 yılındaki kazılar sırasında katkıda bulunan İş Bankası, Muzalar Evi’ndeki arkeolojik çalışmaları da destekledi ve Muzalar Evi, en iyi korunmuş Roma konutu örneklerinden biri olarak kayda geçti.

MOZAİK MÜZESİ’NE 938 PARÇA ESER

2007 yılında, Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kutalmış Görkay başkanlığındaki ekip tarafından başlatılan, 2012’den itibaren İş Bankası’nın da katkı sağladığı Muzalar Evi’ndeki kazı çalışmaları 2019 yılında tamamlandı. Bu süreçte, meşhur dokuz Esin Perisi’nin (Muzalar) betimlendiği, mozaik tarihini yeniden yazdıran eserlerin de arasında olduğu 938 parça gün yüzüne çıkarılarak Gaziantep Arkeoloji Müzesi’ne kazandırıldı.

Eserleri topraktan çıkarmakla her şey bitmiyor tabii ki. O eseri, yağmurdan, rüzgârdan, betonlaşma tehdidinden ve en önemlisi zamandan korumak gerekiyor. İş Bankası, işte bu bakış ile kazıların tamamlanmasının ardından desteğini bir üst seviyeye taşıdı.

MUZALAR EVİ’NE KORUGAN

Gaziantep Valiliği koordinasyonunda, İş Bankası’nın katkılarıyla Muzalar Evi’nin üzerine, mozaikleri dış etkenlerden koruyacak ve ziyaretçilerin Zeugma’yı bulunduğu alanda rahatlıkla gezmesini sağlayacak korugan yapı inşa edildi ve tamamlandı.

Kültürel mirasın geleceğe aktarılması için bir güvence olan korugan, bölgenin iklim şartlarına özel tasarlanan bir 'koruma kalkanı' aslında. Ve Zeugma’nın bu eşsiz hazinesini geleceğe taşıyacak tamamlayıcı bir adım oldu. Yakında ziyarete açılacak olması ise turizm ve kültür dünyası için de heyecan verici bir gelişme.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK İÇİN DESTEK ŞART

İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Suat Sözen’in ziyarette dile getirdiği başlıklar, kültürel miras meselenin özünü çok iyi anlatıyor:

"Farklı kültürlerin buluştuğu, değişik uygarlıkların birikimlerinin birer tanığı olan arkeolojik zenginliklerin bugünkü nesillere ulaştırılması ve korunarak geleceğe aktarılabilmesi büyük bir önem taşıyor. Yoğun emek ve çabayla, istikrarla ve sabırla yürütülmesi gereken bu çalışmalar ancak desteklemesi durumunda uzun soluklu ve sürdürülebilir bir şekilde devam edebilir, ortaya çıkan değerler korunarak geleceğe taşınabilir. Biz de Muzalar Evi’ndeki kazıların ardından buranın korunmasına yönelik de sorumluluk hissettik ve korugan yapının inşasına destek olduk. Korugan yapı sayesinde Muzalar Evi hem dış etkenlerden korunacak hem de ziyaretçiler burayı rahatlıkla gezebilecek, daha çok yerli ve yabancı turistin tur rotasına dahil olabilecek."

KADİM GEÇMİŞİN SESİNE KULAK VERMEK

Suat Sözen, arkeolojik kazı çalışmalarıyla binlerce yıllık tarihsel ve kültürel hafızanın gün yüzüne çıktığını, kazıların sadece geçmişe değil bugüne ve geleceğe de ışık tuttuğunu vurguladı. Sözen, birçok medeniyete ev sahipliği yapan Anadolu coğrafyasında Hititlerden Friglere, Lidyalılardan Romalılara, Bizanslılardan Selçuklu ve Osmanlı’ya binlerce yıllık tarihsel birikimin izlerinin görüldüğünü ifade etti.

Antik kentlerde gerçekleştirilen kazılardaki bilimsel ilerlemelere bakıldığında Türkiye’nin dünya mirasına sunduğu ve sunacağı çok büyük bir zenginliğe sahip olduğunun her seferinde yeniden görüldüğünü vurgulayan Suat Sözen, “Kadim bir geçmişin sessiz tanıkları olan antik kentlerden arkeolojik mirasımızı daha güçlü biçimde ortaya koyan pek çok yeni eser ve bilgi çıkarılıyor” dedi.

Sağdan sola: Pınar Nimetoğlu (Arkeolog), Nazlı Azerhan Ekin (Arkeolog), Öznur Semiz (Arkeolog), Prof. Dr. Kutalmış Görkay (Kazı başkanı - Arkeolog), İbrahim Ayar (Kazı çalışanı) Ayşe Ebru Çorbacı (Bölge Laboratuvarı Müdürü -Restoratör - Konservatör), Ali Burak Ünal (Arkeolog) , Baran Yeşilyurt (Restoratör-konservatör) , Filiz Selin Şenürek (Arkeolog) Hakim Küpeli (Kazı çalışanı )

Zeugma’nın kahramanları

İş Bankası ve İş Sanat’ın davetiyle gazetecilerin Muzalar Evi ziyaretinde Kazı Başkanı Prof. Dr. Kutalmış Görkay, ‘‘Muzalar Evi’ndeki bulgular mozaik tarihini değiştirdi’’ diye bir kez daha bıkmadan usanmadan ve ilk günkü heyecanla Zeugma mozaiklerinin dünyada bir eşinin daha olmadığını anlattı.

Zeugma mozaiklerinin bir eşi daha yok. Çünkü Roma mozaik örneklerinde genellikle ortalama 10 kadar farklı renkte taşlara rastlanıyor. Fırat Nehri kıyısına kurulan Zeugma’da ise Fırat’tan çıkarılan 20’den fazla farklı renkteki çakıl taşlarıyla mozaik ustaları harikalar yaratmışlar asırlarca önce.

Prof. Dr. Kutalmış Görkay, kazı çalışmalarıyla ortaya çıkan bulguların Milat’tan Sonra 1. yüzyıl sonu, 2. yüzyıl başlarına tarihlenen tasarım ve İmparator Hadrian Dönemi’nde tamamlanan iç dekorasyonun, dönemin sosyal hayatına dair paha biçilmez ipuçları sunduğunu söyledi. Mozaikler aynı zamanda Doğu ve Batı kültürlerinin Zeugma'da nasıl kaynaştığını, nasıl bir sentez oluşturduğunu hatırlatan birer ders niteliğinde. Prof. Dr. Kutalmış Görkay, Zeugma’da uygarlıkların izlerini, geride bıraktıklarını, en önemlisi de onların gerçek hikayelerini arkeolojik çalışmalarla anlamaya çalıştıklarını vurguladı.

MUZALAR EVİ'NİN KONUŞAN DUVARLARI

İç dekorasyonunun önemli kısmının MS 2. yüzyıl başlarında, büyük olasılıkla İmparator Hadrian Dönemi veya hemen sonrasında tamamlandığını söyleyen Prof. Dr. Kutalmış Görkay, evleri ve avluları süsleyen mozaiklerin ve duvar resimlerinin dönemin sosyal hayatı konusunda pek çok ipucu verdiğini belirtti. Duvarların ‘konuştuğunu’ söyleyen Kutalmış Hoca, ‘‘Nasıl konuşuyor duvarlar?’’ diye sordu, anlattı:

‘‘Biz bu süreçlerde de evde yaşayanlarla ilgili ipuçlarını duvarlarda bulabiliyoruz. Üzerinde yazılar var çünkü. Evde yaşayanlar yazılar yazmışlar ve çizimler yapmışlar. Çocukların yaptığı çizimler var mesela. Evin hanımının yazdığı dilek yazıları var. Bizim bugün Hıdırellezlerde yaptığımız gibi, onlar evin duvarlarına yazmış.’’

Başkan Şahin gazetecilere yalvardı: Zeugma’yı dünyaya tanıtın

Gazetecilerin Muzalar Evi ziyaretinin bir bölümüne Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin de eşlik etti. Başkan Şahin öncelikle İş Bankası’nın kazı çalışmalarına verdiği desteğin önemine vurgu yaparak teşekkür etti. Şahin, bankanın ayrıca Gaziantep’te eğitim, bilim ve spor etkinliklerine de destek olduğunu, teniste Doğu ve Güneydoğu Anadolu Takım Şampiyonası’na verdiği desteği de hatırlattı.

ZEUGMA’NIN ÜSTÜN MÜHENDİSLERİ

Kendisi de bir mühendis olarak Zeugma’da Muzalar Evi’ni incelediğini ve evin altyapısında kullanılan tekniklerden çok etkilendiğini, asırlar önce kullanılan bazı tekniklerin bugünden bile ileride oluğunu, belediyenin mühendislerinden de bu teknikleri incelemelerini istediğini söyledi. Başkan Şahin, günümüzde yaşanan susuzluğa dikkat çekerken Muzalar Evi’nde üstün bir su yönetimi tekniği olduğunu gördüğünü anlattı.

Zeugma’da ortaya çıkan tüm hazinenin en önemli ayağının Türkiye ve dünyaya tanıtımı olduğunu özellikle vurgulayan Başkan Fatma Şahin, Muzalar Evi için ‘‘Şuranın altına tekerlek koyup Paris'e götürdüğümüzde 100 milyon turist demek. 100 milyon. O yüzden size yalvarıyorum’’ sözleriyle tanıtım için gazetecilerden destek istedi.

‘‘YURTTA BARIŞ, DÜNYADA BARIŞ İÇİN’’

Başkan Şahin, kültür ve sanatın, kültür turizminin önemini vurgularken, gençler için arkeolojide, gastronomide, tarihte, felsefede, sosyolojide yeni alanlar oluşacağını ve buna çok ihtiyaç olduğunu söyledi, ‘‘Bunu dünyaya tanıttığımız zaman Atatürk'ün ‘Yurtta barış, dünyada barış’ diye ifade ettiği en önemli eserini, hedefini hayata geçireceğiz’’ dedi.

İş Bankası, arkeoloji dünyasının da yoldaşı

İş Bankası Zeugma dışında Aydın’da Nysa Antik Kenti, Muğla’da Stratonikeia Antik Kenti ile Denizli’deki Tripolis ve Laodikeia antik kentlerindeki kazı çalışmalarını da destekliyor.

1985 yılından bu yana Kırşehir Kaman’da kazı çalışmalarını sürdüren Japon Anadolu Arkeoloji Enstitüsü’ne de İş Bankası tarafından çeşitli katkılar sağlanıyor.

İş Bankası, geçtiğimiz yıllarda Antalya’da Patara Antik Kenti, İzmir’de Teos Antik Kenti’ndeki kazı çalışmalarını da destekledi.

Ayrıca, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından, arkeoloji alanındaki akademik çalışmaların gelecek nesillere aktarılması amacıyla kazı başkanları tarafından hazırlanan eserler de basılıyor. Bugüne kadar Zeugma, Patara, Teos, Nysa ve Stratonikea kitapları yayınlandı.