17 Ağustos'un yıldönümünde 'İstanbul' endişesi: Deprem uzmanı en riskli iki ilçeye dikkat çekti

Marmara Depremi’nin üstünden çeyrek asır geçerken Türkiye'nin deprem gerçeği bir kez daha gündeme geliyor.

Altınbaş Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Öğretim Üyesi, Prof. Dr. Zeki Hasgür 17 Ağustosun yıldönümünde beklenen İstanbul depremine ilişkin uyarılarda bulundu.

“İstanbul’da güçlendirilmiş yapı sayısı alt düzeylerde kaldı”

1999’dan sonra bütün uyarılara rağmen İstanbul’daki yapı güvenliğine dair eleştirilerde bulunan Hasgür, şunları söyledi:

“Rantı büyük olan yerlerde yapılar yıkıldı ve yerine yeni apartmanlar yapıldı. Depremde hasar gören yapılarda, orta hasarlı olanlar güçlendirilebilirdi. Orta hasar olarak tanımlandığında, taşıyıcı sistemde çatlak genişliğinin nispeten büyük olmadığı, özellikle kolon başlarında kesme kırılma çatlaklarının sınırlı kaldığı, fazla hasar görmediği, kiriş-kolon düğüm noktası dışında kirişler veya duvarlar çatlak oluşumlu yapılar anlaşılmalıdır. Çok büyük alana yayılmış, 16 milyon nüfusa sahip, İstanbul’da acil olarak kamu yapıları olan okul ve bazı hastanelerimiz güçlendirilmesinin yanı sıra, kent içindeki Asma köprümüzün halatlarının değişimi, betonarme ve ön -gerilmeli köprülerimiz, yaklaşım viyadüklerimizin güçlendirilmesinin dışında, İstanbul'da güçlendirilmiş yapı sayısı maalesef çok fazla yok.”

Hasgür ayrıca orta hasarlı yapıların güçlendirilmesinin önemine değinen Hasgür, bu tür yapıların günümüzde yeterince ele alınmadığını ve büyük bir yapı stoğunun deprem riski altında olduğuna işaret etti.

"7 ve üstü büyüklükte olur"

Deprem enerjisinin, yapılarda “kolon mekanizması davranışı” ile gerçekleşmemesi gerektiğinin altını çizen Hasgür, “Deprem tasarım felsefesi gereği, çok şiddetli bir depremde binaların ‘toptan ya da tamamen’ göçmesinin önlenmesinin, yapıda sünek davranışla oluşacak ve tam kapasitesini eğilme çatlaklarıyla harcamasını beklediğimizi, yapıyla uğraşan kişiler olarak yegane amacımızdır. Depremler sırasında binaların ekonomik ömrü boyunca, yani yaklaşık 50 yıl için, bir tane çok şiddetli deprem yaşanabilir. Köprüler için bu süre 150 yıldır. Şiddetli depremler genellikle 7 ve üstü büyüklükte olur” diye konuştu.

Şiddetli depremler sırasında, özellikle alt katlarda kolonların mafsallarının zarar görmesinin yapının stabilitesini tehlikeye atabileceğini ifade eden Hasgür, bu tür göçmelerin en önemli nedenlerinden birinin beton dayanımının düşük olduğunu belirtti. “1999 öncesi yapılan yapılar genellikle hazır beton kullanmamış ve beton içerisinde silt, kil olan, su kontrolü olmayan düşük dayanımlı betonlarla inşa edilmiştir. Bu yapılar zamanla kendiliğinden yıkılmaya başladığı yakın zamanda, deprem bile olmadan, ölümle sonuçlanan vakalar olduğundan öncelikli olarak, tespit edilen bu tür yapıların yıkılması gerekir” dedi.

İstanbul’da 1894'ten itibaren oluşan bir deprem boşluğu var

Deprem riskini, İstanbul depremleri için değerlendirirken olasılık teorileri ve tarihsel verilerin dikkate alınması gerektiğini de belirten Hasgür, kabaca bir büyük depremden diğerine, genellikle 120 yılda bir yıkıcı deprem meydana geldiğini vurguladı.

Hasgür, “Örneğin, 1894'ten itibaren oluşan bir deprem boşluğu var. Kuzey Anadolu Fayı'nın doğu-batı doğrultusunda her yıl yaklaşık iki buçuk santimetre hareket ettiği göz önüne alındığında, 7 ve üstü büyüklükte bir deprem her an olabilir. 1999 depremi sonrasında yapılan araştırmalar, Marmara’da büyük bir depremin yüzde 60 olasılık üstünde beklendiğini gösterilmişti. Bu olasılık şimdi daha da yüksek” ifadelerini kullandı.

"Bursa ve Gemlik'te büyük depremler bekleniyor"

Hasgür, Kuzey Anadolu Fayı'nın Gölcük merkezli kısmında kırılmanın yaşandığını ve bu kırılmanın Kartal İlçesi’ne kadar ulaştığını belirtti. “Kartal'dan sonra 1912'de M=7.3 büyüklüğündeki Şarköy-Mürefte depremi ve 1999 depremi arasında kırılmayan bölgeler var. Bu bölgelerde depremler olabilir. Ayrıca, Bursa ve Gemlik gibi bölgelerde büyük depremlerin beklenmesi doğaldır. Bursa, Kuzey Anadolu Fayı'nın güney Marmara segmentinde yer alıyor ve burada büyük bir deprem bekleniyor” dedi. İstanbul’un da ikinci bir deprem için tetikte olması gerektiğini belirten Hasgür, “Güney Anadolu'da Doğu Anadolu Fayı'nda meydana gelen ardışık büyük depremler, Anadolu Levhacığını batıya doğru itmiştir; bu durumda kırılma enerjisini yükseltmiş olmasıyla batıda Bursa ve İstanbul’da depremin oluşumunu erkene alabilir ve etkileyebilir” uyarısında bulundu.

Ataköy ve Bağcılar'a dikkat çekti

Deprem hasarını en çok etkileyen konulardan bir tanesi olan zemin koşullarının uygun şekilde göz önüne alınmadığına ve bu zemin koşullarına göre yapı stoğunun incelenmesi ve zemin faktörlerinin dikkate alınmasının önemine değinen Hasgür, “Yapılar ne kadar sağlam olursa olsun, zemine uygun şekilde temel tasarımı ve inşası gerçekleşmezse riskler artar. Büyükşehir Belediyesi, zemin kayma dalgası hızını ölçerek bu verilerin yeni yönetmeliklerde göz önüne alınıp tanımlanmasını kolaylaştırmış durumda. Bu yönetmeliklere uygun yapılan yapılar, depremleri daha az hasarla atlatabilir. Özellikle sahil bölgelerinde dolgu alanlarında, Bakırköy'e bağlı Ataköy ve Bağcılar gibi yumuşak zeminlerdeki yapılarda deprem etkisi daha uzun süre hissedilecektir” dedi.

“1506’da yükselen dalgalar Galata Kulesi’ne kadar ulaşmış"

Tsunami riskinin de göz önüne alınması gerektiğini belirten Hasgür, “1509'da meydana gelen tsunami Galata Kulesi'ne kadar ulaşmıştı. Bu durum büyük bir enerjinin birikmiş olduğunu keza Marmara içindeki tektonik çukurlarda bir bindirme fayının (Yakın zamanda Silivri önündeki M=5.8 depremi gibi) aynı anda devreye girip kırılmasıyla tsunami olabileceğini gösterir. Marmara’daki 1912 ve 1999 depremlerinin ardından kırılmayan faylar daha küçük segmentlere ayrıldı. Bu segmentlerin kırılması durumunda büyük bir enerji açığa çıkacaktır” dedi.

Altınbaş Üniversitesinden Prof. Dr. Zeki Hasgür son olarak yeniden Bursa’daki olası bir depremin İstanbul’u da etkileyebileceğini belirterek, “Bireysel ve kurumlar olarak önceden deprem hazırlıkları ve yapı denetimleri yapmalıyız, zemin koşulları ve yapı güvenliği risk planlarımızı göz önüne almalıyız ve Bursa’da herhangi bir deprem olursa İstanbul’un da tetikte olması gerekir” şeklindeki uyarısını yineleyerek sözlerini sonlandırdı.