SÖZ çarpıcı raporu paylaştı: 6 ayda 126 sanatsal ifade özgürlüğü ihlali
Sanat Özgürlüğünü İzleme Platformu'nun (SÖZ) son raporuna göre 2024'ün ilk 6 ayında, sansür, hedef gösterme, cinsiyetçilik, ekonomik ve siyasi baskılar dahil toplam 126 sanatsal ifade özgürlüğü ihlali yaşandı. Friedrich Naumann Vakfı İstanbul Ofisi tarafından desteklenen ve Türkiye'de sanatsal ifade özgürlüğü ihlallerini izleyen SÖZ'ün raporundan detaylar şöyle:
“Cumhurbaşkanına hakaret” suçlamasıyla sürgün edilmişti: AHİM ‘İfade özgürlüğüne müdahaledir’ dedi
Hedef gösterme, sansür, yasak, vize engeli
2024'ün ilk 6 ayında toplam 126 sanatsal ifade özgürlüğü ihlali raporlandı. Bunların 22'si hedef gösterme/saldırı, 21'i sansür/otosansür ve yasak, 21'i etkinlik iptali, 21'i ekonomik/siyasi baskı, 21'i hukuksal engel, 13'ü toplumsal cinsiyete dayalı ihlal ve 2'si vize engeliydi.
2023'ün ilk 6 ayına yönelik raporda toplam 95 ihlal vardı.
En büyük baskı dizi-film ve sinema sektörüne
2024'ün ilk 6 ayında dizi-film ve sinema sektöründe 29, müzik sektöründe 27, edebiyat/yayıncılık alanındaysa 17 ihlal raporlandı.
Festival/şenliklere yönelik baskı ve hak ihlalleri de artış gösteriyor. 2024'ün ilk yarısında 13 festival/şenliğe yönelik hak ihlali raporlarken görsel sanatlar alanında 9, komedi alanındaysa 4 ihlal söz konusu oldu. Raporda, "Komedinin ayrı bir başlıkta değerlendirilmesini gerektirecek denli yoğun bir baskının söz konusu olduğunu da eklemek gerekiyor" denildi.
En çok yayıncılık sansüre uğruyor
Raporlanan 21 sansür haberinin yedisi yayıncılık, dördü dizi ve TV şovları, ikisi sinema, ikisi tiyatro, ikisi müzik, ikisi sergi, biri festival - şenlik ve biri de komedi alanlarında gerçekleşti.
2023'ün ilk 6 ayında 11 sansür haberi raporlanırken 2024'te bu sayının 21'e çıkması, kültür-sanat alanında baskının arttığına yönelik bir veri olarak karşımıza çıkıyor.
Sanatçılar hedefte
22 hedef gösterme - saldırı haberinin 10'u dizi/televizyon sektöründe çalışan sanatçılara yönelikti. 5 olayda da müzik sektöründe çalışan sanatçılar hedef alındı.
Rapora göre, dizi ya da tiyatro oyuncuları, oynadıkları rol ya da siyasi görüşleri nedeniyle hedef haline gelirken, festival/şenliklerin de siyasetçiler tarafından hedef gösteriliyorlar. Bu hedef göstermeler, festivallerin iptal edilmesi/yasaklanması gibi sonuçların ilk adımı olarak karşımıza çıkıyor.
İptal ve yasaklar artıyor
2023'ün ilk 6 ayında 13 etkinlik iptali/yasağı raporlanırken 2024'ün ilk yarısında bu sayı 21'e çıktı.
21 etkinlik iptali/yasağının 10'u müzik sektöründe gerçekleşirken 6'sı festival/şenlikler oldu.
Rapora göre, özellikle üniversitelerin bahar şenliklerine yönelik siyasi ve ekonomik baskı arttı. Bunda gerek siyasilerin eğlence ve kültür-sanat sektörüne yönelik politikaları gerekse üniversite yönetimlerinin buna bağlı olarak geliştirdikleri muhafazakâr tutumun etkisi görülüyor. Örneğin Uludağ Üniversitesi Rektörlüğü’nün, öğrencilerin bahar şenliği talebini “Akşam saatlerinde kızlı erkekli eğlence istemiyorum” diyerek reddetmesi, muhafazakâr cinsiyet politikalarının kültür-sanat alanına yansıması olarak kendini gösteriyor.
Sanatçılara davalarda azalma
2023'ün ilk 6 ayında toplam 37 hukuksal engel raporlanırken 2024'ün ilk 6 ayında bu sayının 18'e düşmesi, sanatsal ifade özgürlüğü anlamında olumlu bir gelişme olarak yorumlanabilir.
Tiyatro, sinema ve ekonomik kriz
Türkiye’de yaşanan ekonomik kriz, kültür sanat alanını da etkiliyor. İş güvenliği de dâhil olmak üzere, sektörde yaşanan ekonomik ve siyasi baskı ihlalleri, 2024'ün ilk yarısında 21 kere yaşandı.
21 ihlal haberinin 5'i tiyatro, 4'ü sinema, 4'üyse festival/şenlik alanında gerçekleşti.
Sanatçılar, eserlerinin izinsiz kullanımı ya da telif haklarının ödenmemesi gibi hak ihlalleriyle de karşılaşıyorlar. 2024'ün ilk 6 ayında yaşanan 8 telif hakkı ihlalinin 3'ü sinema, 4'ü müzik, 1'iyse yayıncılık alanında gerçekleşti.
LGBTİ+'lara yönelik ayrımclık
SÖZ Platformu, “Türkiye’de kadın ve LGBTİ+’lara yönelik ayrımcı politikalar kültür-sanat alanını da etkilediği için cinsiyetçilik ve toplumsal cinsiyet eşitliğine aykırılık, sanatsal ifade özgürlüğü önündeki engellerden biri olarak değerlendirilmelidir” diyerek sektördeki toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini de raporluyor.
2024'ün ilk 6 ayında 13 ihlal raporlandı. Kadın ve LGBTİ+’ların en çok hak ihlaline uğradığı sektör müzik sektörü olurken, dizi/televizyon alanında da 4 ihlal haberi yapıldı. Sinema ve yayıncılık da yine cinsiyetçi ve toplumsal cinsiyet eşitliğine aykırı ihlallerin yaşandığı alanlar oldu.
Vize engeli
Vize engeli sanatın önünde engel olmaya devam ediyor. Sanatçılar, davet edildikleri ülkelere vize alamadıkları için gösterilerini iptal etmek zorunda kalıyorlar.
2024'ün ilk 6 ayında, müzisyenler Sedat Anar ve Tuğba Şenoğlu, vize alamadıkları için konserlerini iptal etmek zorunda kaldılar.
Örgütlü mücadele
2024'ün ilk yarısında, özellikle Yayınevi Emekçileri Platformu ve #SusmaBitsin Platformu, sektörde sanatçıları korumak ve haklarını genişletmek adına çağrılarda bulundu, toplantılar ve eylemler düzenledi.
Kültür-sanat alanında raporlanan 28 örgütlü mücadele haberinin 6'sı yayıncılık, 5'ifestival/şenlik, 5'isinema, 4'ü dizi ve televizyon, 4'üyse müzik sektöründendi.
Kaynak:Haber Merkezi
