Samsun’un ‘İstiklal Madalyası’nın öteki yüzü

Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun ilk adımı sayıldı Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkışı... Kurtuluş Savaşı mücadelesinin en önemli adımına ev sahipliği yapan Samsun'un 101 yıl unutulan İstiklal Madalyası'nın hikayesi, günümüz iktidarının siyasetinin yansımalarıyla başka bir anlam kazanıyor.

Olayın hikayesi şöyle:
CHP Samsun Milletvekili Murat ÇAN, 19 Mayıs; Kurtuluş Mücadelesi’nin ilk adımı; Atatürk’ün Samsun’a atfettiği önem bağlamından yola çıkarak, Samsun’un, Gaziantep, Şanlıurfa ve Kahramanmaraş gibi İstiklal Madalyalı bir şehir olması gerektiğine inanıyordu.
Bunun Samsunluları onurlandırarak motive edeceği düşüncesinden yola çıkarak, Samsun İstiklal Madalyası İstiyor şeklinde bir kampanya başlattı. Ardından bu gerekçeleri detaylandırarak 23 Ağustos 2024’te TBMM’ye bir kanun teklifi verdi.
Bunun üzerine İnebolu’dan bir vatandaş, Murat Çan’a, bu madalyanın ve Berat’ın bundan 101 yıl önce yani 1924’te, hem İnebolu hem Trabzon hem de Samsun’a, bu kentlerin Mavnacılar Loncalarının üstün hizmet ve fedakarlıkları nedeniyle verildiğini gösteren; eski alfabe ile hazırlanmış bir belge gönderdi.
Gerçekten de Dönemin TBMM Başkanı Ali Fethi Okyar tarafından gerekçelendirilerek Gazi Mustafa Kemal’in onayına sunulan Berat ve İstiklal Madalyası Atatürk tarafından onaylanmış, imzalanmış ancak bir nedenle bu kentlere takdim edilmemişti.

SAMSUN MADALYASINI İSTİYOR AMA...

Bunun üzerine CHP Milletvekili Murat Çan “Samsunlular İstiklal Madalyası’nı İstiyor!” talebiyle başlattığı kampanyayı güçlendirdi.
Kanun teklifi bir türlü gündeme alınmayınca, 2025 Mayıs’ında konu ile ilgili Mecliste bir konuşma yaparak bir soru önergesi verdi. Ancak bu önerge de AKP-MHP iktidar bloğunun oyları ile reddedildi.
Murat Çan, bu belge ile daha da güçlenen talebi hayata geçirmek ve yasanın kabulünü sağlamak için hem Samsun kamuoyundan hem de İldeki ve Meclisteki bütün gruplardan destek istedi.
“Bu öyle herhangi bir konu değil, gelin CHP milletvekili olarak verdiğim teklifi geri çekeyim, iktidar-muhalefet, ortak teklif olarak çıkaralım bu kanunu” dedi ama dinletemedi.
Böyle bir kahramanlık konusunun bile siyasi çekişme aracı olarak görülmesi Samsun kamuoyunda tepkileri arttırmaya başladı.

99+2 YIL GEÇTİKTEN SONRA

Aradan iki yıla yakın bir süre geçtikten sonra, tepkiler üzerine nihayet Samsun Mavnacılar Loncası’na Atatürk’ün imzası ile verilen Berat ve Madalya, Samsun Valisi Orhan Tavlı’ya geçtiğimiz hafta Meclis Başkanı tarafından, Ankara’da törenle teslim edildi.
Ancak olayı gündeme getiren hem Samsun’da hem Meclis’te kampanya ve iş birliği çağrısı yapan, ilgili kanun teklifini ilk imzacı olarak Meclis’e veren Murat Çan’ın adı bu bahiste hiç yer almıyordu. Törene Samsun milletvekili olarak çağrılmıştı. Takdim töreninde kürsüde yaptığı kısa konuşmada, “Önemli olan Samsun’un İstiklal Madalyası’na kavuşması” düşüncesi ile bunca çabasına rağmen bu bab’da kendinden bahsedilmemesini nezaketle karşıladı ve İstiklal Madalyası’nın Samsun’a verilmiş olmasının Samsunlular için onur ve gurur kaynağı olacağını, bu kaynağın Samsunlulara daha büyük bir enerjiyle hareket etme sorumluluğu getireceğinden söz etti…

Milletvekili Murat Çan anlattı:

Samsun, hakkı olanı aldı

101 yıl Ankara’da bekleyen ‘Berat ve Madalya’ 101 yıl sonra Ankara yolundan yuvarlanarak, kendiliğinden Samsun Valiliğine intikal etmişti.
Buna karşın Hürriyet Gazetesindeki köşesinde, 7 Eylül tarihli yazısında Fatih Çekirge de konuya ilgi gösteriyor ve Vali Orhan Tavlı’yı “bu başarısından” dolayı yerlere göklere sığdıramıyordu. Çekirge’nin övgülerinden Mehmet Muş da payına düşeni alıyor ama burada da konuyu getiren, konuyla ilgili kanun teklifi veren, Meclis görüşmesi isteyen hatta bu isteği iktidar cephesi tarafından reddedilen, basın yoluyla hem ulusal hem de yerel kamuoyunu bilgilendiren Murat Çan’ın adını bile anmıyordu.

Gazete Pencere’nin 8 Ekim 2024 tarihli sayısında, CHP Milletvekili Murat Çan tarafından konu ile ilgili kanun teklifi verilmesini haberleştiren haber merkezimiz, konuyu takip açısından tekrar Murat Çan’a ulaştı.
Çan’ı yoğun kayyum direnişi mesaisi içerisinde, İstanbul (eski) İl Başkanlığında bulduk ve “Bu işe ne diyorsunuz?” diye sorduk, bu işin gerçek hikayesini anlatmasını istedik.

KİMSE KENDİNE MAL EDEMEZ

“Fatih Çekirge, Hürriyet Gazetesi’ndeki 7 Eylül 2025 tarihli köşe yazısında, 1924 tarihinde TBMM tarafından Samsun Mavnacılar Loncası’na verilmesi uygun bulunan İstiklal Madalyası’nın 101 yıllık bir gecikmeyle kente kazandırılmasına, yalnızca Samsun Valisi Sn. Orhan Tavlı’nın, TBMM Plan Ve Bütçe Komisyonu Başkanı Sn. Mehmet Muş’un ve Samsun Büyükşehir Belediye Başkanı Sn. Halit Doğan’ın vesile olduğunu ima ederek Samsun şehrine de büyük bir haksızlık etmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti; Ulusal Kurtuluş Savaşı'mızın en karanlık günlerinde cephede ya da cephe gerisinde kahramanlık gösteren şehirlerimiz ve kahramanlarımıza İstiklal Madalyası tevdi ederek onur ve minnet duygularını sunar.

Samsun şehri de Ulusal Bağımsızlık Mücadelesi tarihimizde ve Cumhuriyet dönemi Türkiye’sinde çok müstesna bir değer taşımaktadır. Bu gerçeklikten hareketle, Samsun şehrinin İstiklal Madalyası’yla onurlandırılması talebiyle bir kanun teklifi hazırlayarak 23 Ağustos 2024 tarihinde TBMM Başkanlığı’na bizzat ben sundum.

KANUN TEKLİFİ NE OLDU?

Bu teklifin ardından Samsun’da bir basın toplantısı düzenleyerek; bu teklifin yasalaşması, kentimize İstiklal Madalyası kazandırılması için kamuoyu oluşturulması konusunda diğer siyasi partilere, kitle örgütlerine çağrımızı yaptık. İktidar partisi milletvekilleri ile görüştük. Hatta ve hatta ‘gerekirse mevcut teklifimizi geri çekelim, ortak bir kanun teklifi hazırlayarak birlikte meclise sunalım, Samsun’un bu konudaki birlikteliğini ortaya koyalım’ bile dedik.

Biz bu çabalarımızı yaklaşık 9 ay boyunca aralıksız sürdürdük. Bu süreçte, TBMM’nin 11 Şubat 1924 tarihli oturumunda Samsun Mavnacılar Loncası’na İstiklal Madalyası verilmesi yönünde bir kararı olduğu, ancak bu madalyanın da Loncaya ya da kentimize tevdi edilmediğini öğrendik ve bu durumu da konu her gündeme geldiğinde dile getirdik.

2025 yılının mayıs ayına kadar, ne bizim sunduğumuz kanun teklifi ve de 1924 tarihli karar doğrultusunda bir adım atılmayınca, Samsun’a İstiklal Madalyası Verilmesine İlişkin Teklif’in doğrudan TBMM Genel Kurulu gündemine alınması yönünde bir girişimde bulunduk.

19 Mayıs’ın hemen öncesinde, TBMM Genel Kurulu’nun 13 Mayıs 2025 tarihli birleşiminde teklifin doğrudan gündeme alınması müzakere edildi.

İKTİDAR BLOĞUNDAN RET

Orada yaptığım konuşmada da vurguladığım gibi 11 Şubat 1924 tarihli karar gereği Samsun Mavnacılar Loncası’na verilmiş olan madalyanın akıbeti belli değildi. Samsun şehrine verilmesini istediğimiz İstiklal Madalyası ise iktidar bloğu milletvekillerinin çoğunluk oylarıyla reddedildi.

Samsun Mavnacılar Loncası’nın layık görüldüğü İstiklal Madalyası’nın da 101 yıldır kayıp olması ve Samsun Şehrine İstiklal Madalyası verilmesine ilişkin teklifin reddi, haklı olarak şehirde tepki uyandırdı.

Bunun üzerine de 7 Ağustos 2025’te Meclis’te bir tören düzenlenerek malumunuz olduğu üzere Mavnacılar Loncası’nın madalya ve beratı kentimize teslim edildi.

Ben de dahil, hiç kimsenin ve özellikle de hiçbir siyasinin bu konuda “madalya bizim çabalarımızla kentimize kazandırılmıştır” demeye hakkı yoktur.

Samsun, hakkı olanı almıştır.

101 yıl gecikmiş de olsa, Mavnacılar Loncası’nın İstiklal Madalyası kentimize teslim edilmiştir.”

‘Mavna Loncaları’: Kurtuluş Savaşı’nın en önemli destek faaliyetini yerine getirdi

Mavna Loncaları, yani kayıkçı dernekleri Karadeniz’in belli başlı noktalarında, hem güvenlik hem de sahili döven azgın dalgalar yüzünden kıyıya yanaşamayan, açıklarda demirleyen gemilerdeki erzak ve cephaneyi, hiçbir karşılık beklemeden, bütün tehlikeleri göze alarak karadaki; çoğu kağnılardan oluşan araçlara aktaran, kimi kürekli, kimi yelkenli kayıklardan, teknelerden, denklerden, çektirmelerden ama neredeyse tamamı motorsuz irili ufaklı teknelerden ve koca yürekli insanlardan oluşuyordu.