AYM’den Türkiye Varlık Fonu için kritik iptal: “TBMM denetimi devre dışı bırakılamaz”

DW Türkçe'den Alican Uludağ'ın haberine göre; Anayasa Mahkemesi (AYM), Türkiye Varlık Fonu’nu (TVF) ve TVF’nin kontrol ettiği şirketleri TBMM denetimi dışına çıkaran iki önemli yasa hükmünü iptal etti. Karar, bu sabah Resmî Gazete’de yayımlandı. Böylece, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın başkanı olduğu TVF’nin geniş yetkileri ilk kez bu kapsamda sınırlandırılmış oldu.

Kamu şirketlerini kapsam dışı bırakan muafiyet hükmü iptal edildi

AYM, 2016’da çıkarılan 6741 sayılı yasadaki “TVF ve bağlı şirketler KİT mevzuatına tabi değildir” düzenlemesini Anayasa’nın demokratik devlet ilkesine aykırı buldu.

Karar metninde şu vurgular yer aldı:

“Demokratik devlet, kamu kaynaklarının şeffaf ve denetlenebilir şekilde kullanılmasını güvence altına almakla yükümlüdür.”

Mahkeme, TVF kontrolüne geçen şirketlerin hiçbir kamu mevzuatına tabi olmamasının belirlilik ve öngörülebilirlik ilkelerini ihlal ettiğini belirtti. Böylece bu şirketler yeniden KİT’lerde uygulanan kurallara tabi olacak.

Sayıştay denetiminden kaçırılan alt fonlar ve şirketler için de iptal

AYM’nin iptal ettiği ikinci düzenleme, TVF’nin kurduğu veya çoğunluk hissesine sahip olduğu şirketleri Sayıştay Kanunu dahil 18 kanundan muaf tutan 2022 tarihli değişiklikti.

Bu hüküm, TVF bünyesindeki alt fonları ve şirketleri fiilen TBMM’nin denetim yetkisinin dışına çıkarıyordu.

Mahkeme bu durumu Anayasa’nın 165. maddesine açık aykırılık olarak nitelendirdi:

“Sermayesinin yarısından fazlası devlete ait olan tüm yapıların TBMM tarafından denetlenmesi anayasal zorunluluktur.”

AYM, bu şirketler için alternatif bir denetim mekanizması da öngörülmediğine işaret ederek, düzenlemenin hukuki boşluk ve denetimsizlik yarattığını kaydetti.

AYM: TBMM’nin etkin denetimi sağlanmalı

Mahkeme kararında, TVF bünyesindeki tüm şirketlerin ve alt fonların kapsamlı biçimde TBMM tarafından denetlenmesini sağlayacak yeni bir sistemin kurulmasının yasal zorunluluk olduğu belirtildi.

Bu iptal, TVF’nin faaliyetlerinin parlamenter denetime açılmasını gerektiren en geniş kapsamlı karar olarak değerlendiriliyor.

TMSF’nin şirket kurma yetkisi de iptal edildi

AYM, ayrıca TMSF’ye kayyum olarak atandığı şirketlerin mevcut ortaklarının rızası aranmaksızın yeni şirket kurabilmesine izin veren yasa hükmünü de Anayasa’ya aykırı buldu.

Karara göre:

TMSF’nin yeni şirket kurabilmesi için ortakların pay sahipliği haklarını ortadan kaldıran bu hüküm, mülkiyet hakkını ihlal ediyor.

Bu nedenle ilgili düzenleme tamamen iptal edildi.

Ne anlama geliyor?

Bu kararlarla birlikte:

TVF ve tüm alt şirket ve fonları yeniden TBMM'nin ve Sayıştay'ın denetimi kapsamına alınacak.
TVF’nin kamu şirketleri için geçerli mevzuattan muafiyeti bitiyor.
TMSF’nin kayyum olduğu şirketlerde ortak rızası olmadan şirket kurma yetkisi ortadan kalkıyor.
Fonların hukuki konumuna ilişkin ilk kez bu kadar kapsamlı bir fren mekanizması getiriliyor.