Türkiye dünyanın en pahalı kırmızı etini tüketiyor: Fiyatlar neden uçtu, nasıl düşer?

Kuyruklarda bekleyen emekliden, gramla et almaya çalışan dar gelirliye kadar Türkiye’nin en yakıcı gündemlerinden biri hâline gelen kırmızı et fiyatları, dünya rekoru kırdı. Son dört yılda yaklaşık 8 kat artan et fiyatları, Türkiye’yi dünyanın en pahalı kırmızı et tüketen ülkesi konumuna taşıdı.

Ekonomist ve bankacı Uğur Gündüz’ün değerlendirmelerine göre, dünyada ortalama 6,62 dolar olan kırmızı etin kilosu Türkiye’de 20–25 dolar bandında. Sadece dana kıymanın kilosu bile 1.000 TL’yi aşarak yaklaşık 25 dolara karşılık geliyor.

Bu tablo, etin artık milyonlarca vatandaş için “erişilemeyen bir gıda” haline geldiğini gösteriyor.

Gündüz, fiyatların rekor seviyeye çıkmasının arkasındaki temel nedenleri şöyle sıralıyor:

• Yem fiyatlarının dövize bağlı olması:
Üretim maliyetinin %60–70’ini oluşturan yem büyük oranda ithal. Kur arttıkça yem fiyatları da katlanıyor.

• Meraların talanı:
Tarım dışına açılan meralar, üreticiyi doğal ot yerine pahalı fabrika yemine mahkûm etti.

• Enerji ve su zamları:
Besicinin elektrik ve su maliyetleri son yıllarda ciddi şekilde arttı.

• Hayvan varlığı artsa da fiyat düşmüyor:
Son 22 yılda hayvan sayısı %70 artmış olsa da üretim maliyetlerinin yükselmesi fiyatları frenleyemiyor.

• Aracıların yarattığı fiyat zinciri:
Üreticiden tüketiciye uzanan halkalarda fiyat her aşamada şişiyor; kazanan aracı, kaybeden hem üretici hem tüketici oluyor.

• İthalat politikası:
Kısa vadede fiyat baskısını azaltan ithalat, uzun vadede yerli üreticiyi bitirerek fiyatların daha da artmasına neden oluyor.

• Verimlilik sorunu:
ABD’de bir büyükbaş hayvanın ortalama karkas verimi 450 kiloya ulaşırken, Türkiye’de bu rakam 290 kilonun altında.

Peki fiyatlar nasıl düşer?

Gündüz’e göre çözümün anahtarı yem üretiminde ve sürdürülebilir tarımsal planlamada:

• Yerli yem seferberliği başlatılmalı.
İthal yem bağımlılığı kırılmadan et fiyatlarının düşmesi mümkün değil.

• Meralar korunmalı.
Meraların madencilik, yapılaşma ve sanayiye açılması durdurulmalı.

• Üreticiye ucuz enerji desteği sağlanmalı.

• Karkas verimini artıracak ıslah çalışmaları yapılmalı.

• Üretici ile tüketiciyi doğrudan buluşturan satış kanalları yaygınlaştırılmalı.

• Et ve Süt Kurumu piyasayı etkin şekilde regüle eden bir kuruma dönüştürülmeli.

Son söz: Sorun sadece arz-talep dengesi değil

Gündüz değerlendirmesini şöyle noktalıyor:

“Türkiye’de et fiyatlarındaki artışı yalnızca arz-talep dengesi açıklayamaz. Ekonomik istikrar, tarımsal planlama, üretici destekleri ve ithalat politikaları birlikte ele alınmadıkça fiyatlar düşmez.”