Emre Özpeynirci

Hafif ticari araç pazarında hem satış hem de yerli payı olarak uzun süredir işler iyi gitmiyor. 2024 yılında otomobil satışları artarken, %2,7 düşen hafif ticari araç satışları 2025 yılına da kötü başladı. Şubatta %38 daralan hafif ticari araç satışları ilk 2 ay sonunda ise %30,36 geriledi. Bir dönem Avrupa'nın hafif ticari araç üretim merkezi olan Türkiye'de işlerin bu bağlamda pek iyi gitmediğini söyleyebiliriz. Hafif ticari araç satışlarında yaşanan bu düşüşün sebebinin sadece ekonomideki gidişat olduğunu söylemek, doğru olmaz. Esnaf desteklensin, kredi koşulları iyileştirilsin ama inanın çözüm yolu bu değil.

ÖTV AVANTAJI ETKİLİYDİ

Bildiğiniz gibi Türkiye'de yıllardır hafif ticari araçlar ÖTV avantajı (%15) nedeniyle yoğun talep gördü. Yerli üretimin artması için hükümetin hafif ticari araçlar için verdiği ÖTV teşvikleriyle, hafif ticari araçlar uzun yıllar yüksek ÖTV’ye sahip otomobiller yerine tercih edildi. İnsanlar hem yerli hem de düşük ÖTV dilimine giren hafif ticari araçları alarak, hafta arası iş, hafta sonu aileleriyle birlikte kullandı. Ama Türkiye’de artık sadece hafif ticari araçlar ÖTV avantajına sahip değil. Artık %10 ÖTV’ye sahip elektrikli otomobiller, %30 ÖTV ile satılan şarj edilebilir hibrit otomobiller var. Hatta ÖTV muafiyetli araçları bile buna katabiliriz. Dolayısıyla insanlar geçmişte otomobile göre fiyat olarak daha avantajlı olduğu için hafif ticari araç alırken, şimdi benzer fiyatlara elektrikli veya şarj edilebilir hibrit otomobilleri tercih etmeye başladı.

%65’TEN %25’E İNDİ

Ayrıca Türkiye'de üretilen daha uygun fiyatlı hafif ticari araçların ki başında Doblo geliyor, başka ülkelere kayması veya bazılarının üretiminin bitmesiyle satışlar net bir şekilde geriledi. Düşünün bir dönem Türkiye’de hafif ticari araç satışlarında yerli payı yüzde 65’i bulurken, bugün yüzde 25’e kadar inmiş durumda. 2024 yılını %27,16 yerli payıyla tamamlayan hafif ticari araç pazarı, 2025 yılına geldiğinde tarihinde ilk kez yerli payında yüzde 25,53’e geriledi. Hem de ilk 2 ayda ithal markaların 2025 modellerini henüz getirmemesine rağmen. Hafif ticari araç satışlarındaki kayba bu yönden bakıp, yerli payını yükseltmek için ne yapılması gerektiği önceliklenmelidir.

Pazar %30 düşerken Ford satışları %15 arttı

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Cuma günü ticari araç satışlarına ‘can suyu’ olarak nitelendirilen esnafa destek paketini açıkladı. Paketin içinde yer alan maddeye göre, esnaf bundan böyle yıllık %25 faizle 5 yaşa kadar ticari araç alabilecek. Evet bu ticari araç satışlarında bir artış sağlar ama ne yazık ki ‘yerli’ payını artırmaz. Zaten hafif ticari araç satışlarındaki kaybın tek sebebi ekonomideki gidişat olsaydı, bu durumdan en çok etkilenen lider durumdaki Ford Otosan olurdu. Yılın ilk 2 ayında hafif ticari araç satışları yüzde 30,36 düşerken, Ford Otosan’ın satışları yüzde 14,71 arttı. Bu artışta Romanya’da üretilen Courier ile Gölcük’te üretilen Transit’in payı büyük.

Yerli payını hızla düşüren 3 model

Doblo gitti, Fiorino bitti Courier ise ithal oldu

Hafif ticari araç satışlarında yerli payının çok hızla gerilemesi tamamen 3 modelden kaynaklanıyor. İlki ve en önemlisi Bursa’da üretilen Fiat Doblo’nun üretiminin 2023 yılında İspanya’ya kaydırılması oldu. Bu durum Türkiye’deki lider modelin satışlarını ve yerli payını bıçak gibi kesti. Doblo yokluğunda yine Tofaş tarafından Bursa’da üretilen Fiorino zirveye çıkarken bu modelin üretiminin de Ekim 2024 gibi bitmesiyle yerli payında gerileme devam etti. Üçüncü ve yerli payını etkileyen model ise Ford Otosan’ın üretimini Gölcük’ten Romanya’daki yeni fabrikasına kaydırdığı Courier oldu. Couirer her ne kadar Ford Otosan tarafından üretilse de, Romanya’dan geldiği için ithal olarak kayıtlara girdi, bu da yerli payının daha da düşmesini sağladı.

Şubatta ticari araç ihracatı %13 düştü

Uludağ Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği (OİB) verilerine göre, Türkiye ihracatının lider sektörü olan otomotiv endüstrisinin şubat ayı ihracatı geçen senenin aynı dönemine göre yüzde 4,7 düşüşle 2 milyar 981 milyon dolar oldu. Sektörde en büyük ürün grubu olan tedarik endüstrisi (yedek parça) ihracatı şubatta yüzde 3 azalışla 1 milyar 224 milyon dolar oldu. Aynı dönemde otomobil ihracatı yüzde 0,6 azalarak 920 milyon dolar olurken, eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar (ticari araç) ihracatı yüzde 13 düşüşle 480 milyon dolar, otobüs-minibüs-midibüs ihracatı yüzde 9,5 azalışla 211 milyon dolar ve çekiciler ihracatı da yüzde 0,2 azalışla 116 milyon dolar oldu.