Erhan Erkut

Süper Lig sonuçlandı ve taraftarlar şu anda transfer borsasını heyecanla takip ediyorlar. Tatil sezonunda takımların geçen seneki performanslarına bir göz atalım dedim. Bir takımın performansını açıklayan birçok faktör var tabii, fakat ben burada en önemlilerinden birisi olan takımın değerine odaklanacağım. Geçmişte üniversite birinci sınıfta işletmeye giriş derslerinde kullandığım bir modeli kullanarak takımların kadro değerleri ile sezon boyunca topladıkları puanlar arasındaki istatistiksel ilişkiyi değerlendireceğim.

Takım Değerleri ve Puanlar

Aşağıda, 2024-25 Süper Lig takımlarının milyon Euro cinsiden 1 Haziran 2025 itibarı ile kadro değerlerini ve sezon boyunca aldıkları puanları görüyorsunuz. (Not: Adana’nın silinmiş puanlarını dikkate almayıp kazanmış olduğu puanları kullandım.)

Tablo değerlere göre yüksekten düşüğe düzenlenmiş. Görüldüğü gibi en değerli takım en çok puanı toplamış, ikinci en değerli takım ise ikinci olmuş. Tablonun altına baktığımızda ise en düşük değerli 4 takımdan üçünün küme düşmüş olduğunu görüyoruz. Tablo, değer ile puan arasında güçlü bir ilişki olduğu izlenimini veriyor. Görünen o ki, kümede kalmak için 20 milyonun üzerinde bir takım kurmak gerek. Öte yandan şampiyonluğa oynayabilmek için ise 200 milyonluk bir takım gerek. Tepedeki iki takım arasındaki değer yarışı bu ikisini ligin geri kalanından koparmış. Bunun sürdürülebilir olup olmadığını zaman gösterecek, fakat fark bu kadar büyük iken bu iki takımın dışında bir şampiyon çıkması zor görünüyor.

Grafiğin yatay ekseninde takım değerleri, dikey ekseninde ise aldıkları puanlar bulunuyor.

Aralarındaki ilişki

Kadro değeri dışında bir takımın sezon performansını açıklayan birçok faktör bulunuyor. Örneğin teknik direktör ve ekibi, takım içindeki uyum, taraftar desteği, sakatlıklar, kulübün maddi durumu (krizi), hakem hataları ve hatta fikstür. Tüm bunlara rağmen takım değerinin en önemli faktör olduğu pek tartışmaya açık değil. Biliyoruz ki tüm dünya kulüpleri kadrolarını oluştururken harcayabildikleri kadar para (hatta genellikle fazlasını) harcıyorlar ve sezon sonunda da genellikle en değerli takımlar sıralamada en yukarılarda yer alıyor.

İstatistiksel model

Yukarıdaki grafikten de görüleceği gibi, takımların kadro değerleri ile puanları arasında oldukça güçlü bir ilişki bulunuyor. İstatistiksel analiz (doğrusal regresyon), değerlerin arasındaki farkların puanların arasındaki farkların neredeyse dörtte üçünü açıkladığını söylüyor (uyum derecesi 0,73). Verilere göre, bir takımın toplayacağı puanı belirleyen doğrunun denklemi ise 37,5 + 0,2 * Değer. Bu model bize şunu söylüyor: değerden bağımsız olarak bir takım 37,5 puan toplar. Kadroya harcanacak her 5 milyon Euro, buna ek olarak bir puan getirir. Modelin öngördüğü puan ile kazanılan puan arasındaki fark 19 takımın 12’si için 5 puandan az.

Modele en çok uyan takımlar

Modelin öngördüğü puan ile toplanan puan arasındaki farkın en fazla %5 olduğu takımlar şöyle: Galatasaray, Fenerbahçe, Beşiktaş ve Antalyaspor. Bu takımların kadro değerlerinin karşılığını neredeyse tam olarak aldıkları söylenebilir.

En büyük hayal kırıklıkları

Değerine karşılık topladığı puanın olması gerekenin en altında olduğu takım Adana Demirspor—26 puan eksik toplamış. Fakat bunun iki bariz açıklaması var. Birincisi takım ile ilgili: bu takımımız geçen sezon ciddi mali sorunlar ile boğuştu ve geçmiş yıllardaki performansının çok altında kaldı. İkincisi ise kullanılan model ile ilgili: eğer modelde bir doğru yerine bir logaritmik eğri kullansa idik, 11,4 milyon Euroluk bir takımdan 40 değil 30 puan toplamasını bekleyecektik.

İkinci büyük hayal kırıklığı Hatayspor. Bunun (modelin yanındaki) açıklaması ise Hatay’ın depremin yaralarını henüz saramamış olması. Bu iki takımın dışında, toplaması beklenen puandan %11 ile %16 arasında az puan toplayarak az da olsa hayal kırıklığına uğramış olan takımlarımız küme düşen Sivas ve Bodrum ile modelin öngördüğünden 6 puan eksik toplayan Trabzon.

En iyi performanslar

Değere kıyasla en iyi performansı gösteren takım, açık ara ile Samsunspor. Bu takımımız, modelin öngördüğünden tam 20 puan fazlasını alarak ligi üçüncü bitirdi ve Avrupa’ya gitmeye hak kazandı. Puan başına takım değeri olarak bakıldığında durum daha da netleşiyor. Samsun 0,5 milyon Euroya bir puan alırken, ligin en tepesindeki iki takım için bu oran 2,8 milyon Euro/puan. Kanımca geçen sezonun en önemli performansı bu. Sadece 30,5 milyon Euroluk bu takımın başarısını açıklayabilmek için teknik ekibe, takım ruhuna ve taraftar desteğine bakmak gerek. Kazanan formülü bulmuş olan Samsunspor bu performansı ile Süper Lig’de mütevazi bir bütçe ile en yukarılara çıkılabileceğini göstererek tüm Anadolu takımlarına cesaret verdi.

Samsun’dan sonra değerine göre en başarılı takım ise modelin öngördüğünden 10 puan (yani %24) fazla toplamayı başaran Eyüpspor. Performansı modelin öngördüğünden %9 ila %10 arasında daha iyi olan takımlar ise Başakşehir, Göztepe, Rizespor, Konyaspor. Diğer dört takım (Kayserispor, Alanyaspor, Gaziantep ve Kasımpaşa ise modelin öngördüğünden az daha başarılı olmuşlar.

Modeli geliştirmek

Her modeli olduğu gibi bunu da geliştirmek mümkün. Örneğin teknik ekibe verilen maaş, kombine bilet satışı veya maçlara gelen seyirci sayısı, sakatlıklara göre değerin değiştirilmesi, kadro derinliği (kadrolar 24 ile 32 oyuncu arasında değişiyor), yabancı oyuncu sayısı (5 ile 16 arasında değişiyor) gibi faktörler modele eklenebilir. Bunun yanında, yukarıda da belirttiğim gibi doğrusal model yerine daha karmaşık modeller kullanılabilir. Fakat kanımca bu basit model bile takım performansını oldukça iyi açıklayabiliyor ve bir giriş dersi için yeterli. Spor ekonomistleri takım performansını açıklamak için çok daha sofistike modeller kullanıyorlar. İlgilenenler için oldukça geniş bir literatür mevcut.