Erhan Erkut

2025 üniversite yerleştirme sonuçlarının açıklanması ile YÖK Başkanı devlet üniversitesi kontenjanlarının neredeyse tamamen dolduğunu müjdeledi. Bu doluluğun iki önemli nedeni var: 1) iki yıldır kontenjanlarda yapılan rasyonel değişiklikler, 2) ekonominin durumundan dolayı devlet üniversitelerine yönelim.

Madalyonun diğer yüzüne geçmeden devlet üniversitelerindeki genel doluluğa rağmen çarpıcı bazı boşlukların da olduğunu belirtmek gerek. Örneğin Artvin ve Atatürk Çevre Mühendisliği ile Gümüşhane ve Şırnak Maden Mühendisliğine hiç kimse yerleşmemiş, Sivas’taki Çevre ve Jeoloji Mühendisliklerine de birer kişi yerleşmiş. Tam 25 Fen Bilgisi Öğretmenliği programına yerleşen yok.

Vakıflarda doluluk

Devlette %100’e yaklaşan dolulukların yanı sıra, vakıflarda doluluk oranı geçen yıllara kıyasla epey gerilemiş. İki yıl önce %92,3, geçen yıl ise %86,6 olan vakıf doluluk oranı bu yıl %74,8’e düşmüş. Bu düşüşün en önemli nedeni derinleşen ekonomik bunalım. İstanbul vakıf üniversitelerinde durum daha da vahim. Gerek deprem korkusu yüzünden gerekse konaklama maliyetlerinin yüksekliğinden dolayı İstanbul vakıf üniversitelerinde doluluk %71,1’de kalmış. Bu boşlukların birçok üniversiteyi finansal olarak zor durumda bırakacağını düşünüyorum. Ayrıca bu boşluklar, ülkedeki yükseköğrenim tercihlerindeki değişimi okumamıza yardım ediyor. Bu yazıda sadece İstanbul vakıflarına odaklandım.

Doluluk ve ücret

Aşağıda doluluğu %85’in üzerinde olan 12 İstanbul vakıf üniversitesinin kontenjanları, yerleşen sayıları, doluluk oranının yanında, %50 indirimli mühendislik programının peşin ücreti de bulunuyor.

Görüldüğü gibi tam doluluğa ulaşan 3 üniversitenin ikisi ülkenin en pahalı üniversiteleri, birisi ise bu yıl da her öğrencisini tam burslu alıyor. Diğer 9 üniversitelerin bazılarının ücret rekabeti (düşük ücretler) ile yüksek doluluğa ulaştıklarını görüyoruz.

Ücret ve doluluk

İkinci tabloda ise %50 indirimli peşin ücreti 500,000 TL’nin üzerinde olan 15 İstanbul vakıf üniversitesini görüyoruz.

Üst ücret segmenti olarak nitelendirebileceğimiz bu grupta bazı üniversitelerin ücretlerinin adaylar tarafından reddedildiğini gözlemlemek mümkün. Tabloya dikkatli bakınca başka ilginç gözlemler de yapılabilir. (Örneğin Yeditepe ve Kadir Has’ın Bahçeşehir’e epey yakın ücretler ile epey daha yüksek dolulukta olması.) Bu verileri değerlendirirken, verdiğimiz ücretlerin “etiket fiyatı” olduğunu ve hemen her okulun tercih indirimi verdiğini unutmamak gerek.

Boşluklar

İstanbul vakıf üniversitelerinde bulunan 156 programın sadece 19’unda %100 doluluk bulunuyor. Tam 39 programda doluluk %50’nin altında kaldı.

Bilgisayar Mühendisliği

Bu yılın büyük sürprizlerinden birisi tüm programlar arasında en yüksek boş kontenjan sayısına (1.498) ulaşan Bilgisayar Mühendisliği! Kontenjanın yarısından fazlası boş kalmış. Ücretli kategoriye girmeye yeltenen 16 okulun yarısından fazlası sıfır veya bir öğrenci alabilmiş. Adayların vakıflara mesajı net: Bilgisayar Mühendisliği kontenjanları fazla yüksek ve indirim seviyeleri yetersiz.

Yazılım Mühendisliği

İkinci en büyük boşluk 1.176 ile Yazılım Mühendisliğinde. Kontenjanların sadece %34’ü dolmuş. Bilgisayar Mühendisliğinin türevi olan bu program, Bilgisayardaki gerilemeden çok etkilenmiş. Ücretli veya %25 indirimli kategoriye giren okulların doluluk oranı %10’un altında! %50 indirimli kategoride bile iki üniversiteye hiç kimse yerleşmemiş. Burada mesaj net: Bilgisayar dolmazken Yazılım tabii dolmayacak. Kontenjanlarda geri çekilme zamanı; özellikle %25’i ve ücretliyi unutun.

Psikoloji

Doluluk oranı Bilgisayar ve Yazılıma göre daha yüksek olmakla birlikte Psikolojide de 1.000’in üzerinde boş kontenjan var--deniz bitmiş. Ülkemizde kontenjan kararları maalesef ülkenin ihtiyaçları yerine programların popülaritesine bakılarak veriliyor. 31 Temmuz 2025’te attıkları bir X mesajı ile Türk Psikologlar Derneği “Psikoloji kontenjanlarındaki düşüş bir kazanımdır, mücadele sürüyor” dedi. Şimdi talep tarafı da aynı şeyi söylüyor: psikolojide kontenjanlar fazla yüksek!

Diğer Mühendislikler

Tüm mühendislik programlarında hatırı sayılar boşluklar bulunuyor. Doluluk, yeni ve popüler Yapay Zekâda bile %85’te Makine ve Endüstride ise %73’te kaldı. Bilgisayar ile çıkıp inen Elektrik-Elektronikte doluluk %60, sürekli kontenjanları geriye çekilen İnşaatta ise %55. Görünen o ki, mühendisliklerde de kontenjanların geri çekilmesi düşünülmeli.

Hukuk

Devlette Hukuk kontenjanlarının ciddi olarak geriye çekilmesine ve barajın 125.000’de kalmasına rağmen İstanbul vakıflarında Hukuk kontenjanları doluluğu %83’te kaldı. 23 fakültenin sadece 9’u doldu. 3 okul kontenjanının yarısını bile dolduramadı. Ücretli programlarda Bahçeşehir %51’de, Yeditepe iş %14’te kaldı. Görünen o ki, adaylar artık Hukuk için 1 milyonun üzerinde ücretler ödemek istemiyorlar.

Tıp

Ülkede açık ara ile en popüler program olan Tıpta ise, vakıfların %50 ve %25 indirimli programları neredeyse tam dolarken, ücretli programlarında doluluk %25’te kaldı. Ücretlide Haliç’in 98 kontenjanına 9 kişi yerleşirken, Nişantaşı’nın 85 kontenjanına 24 kişi yerleşti, Üsküdar’ın 12 kontenjanı ise tamamen boş kaldı. Bu 3 okulun tercih indirimli ücretleri 1 milyon TL civarında ve bu okullarda Tıp için bile 1 Milyonu ödeyecek yeterli sayıda aday yok. Seneye üniversiteler bu hayal kırıklığını yeniden yaşamak istemiyorlar ise daha yüksek indirimler vermek zorunda kalabilirler.

Mimarlık

İnşaat sektörünün krize girmesinin sonucu olarak yıllardır talebi ve kontenjanları düşen Mimarlık bu yıl da %61 doluluk ile hayal kırıklığı oldu. Fakat barajın olmadığı İç Mimarlıkta doluluk %98’i buldu. Bana ilginç gelen nokta, Mimarlıkta toplam kontenjan 879 iken, İç Mimarlıkta 664, Endüstriyel Tasarımda 939, ve İç Mimarlık ve Çevre Tasarımında tam 1338. Yani Mimarlık Fakültelerinin amiral gemisi olan Mimarlık programı, fakültedeki diğer programlardan epey daha küçük kalmış durumda.

Siyaset

Yıllardır ülkedeki en büyük balonlardan olarak nitelediğim Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi ve Uluslararası İlişkiler programları, devletteki %31 kontenjan azaltılmasına rağmen %58 dolulukta kaldı. Adayların üniversitelere mesajı oldukça net.

Diğer Programlar

Kontenjanı 100’ün üzerinde olup da doluluğu %40’ın altında olanlar: İlköğretim Matematik %21, Grafik Tasarım %32, TV Haberciliği ve Programcılığı %32, Gazetecilik %36, Yeni Medya %37, Veri Bilimi ve Analitiği %37, ve Reklamcılık %37. En az 100 kontenjanı olup %100 dolan programlar ise şöyle: Pilotaj, Havacılık Elektrik ve Elektroniği, Uçak Bakım ve Onarım, Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği.

Ücretler neden uçtu?

İstanbul vakıflarındaki en yüksek ücretler 40.000 dolar civarına yükseldi. Avrupa’daki özel üniversiteler, hatta birçok Amerikan üniversitesi bu fiyatın altında. Fiyatın bu kadar yüksek olmasının önemli bir nedeni ülkedeki enflasyon ve okul ücretlerine konulan kısıtlar. YÖK kayıtlı öğrencilere yapılacak zamları TÜİK rakamlarına göre belirliyor. Birçok ekonomist, TÜİK’in raporladığı enflasyonun gerçek enflasyonun altında olduğunu düşünüyor. Örneğin bu yıl, kayıtlı öğrenci zammı %45,8 ile kısıtlanınca, üniversiteler bütçelerini dengeleyebilmek için yeni öğrencilere %70-80 civarında zam yaptılar. YÖK’ün kayıtlı öğrencilerin yükünü gitgide hafifleten bu uygulamadan vazgeçmeyeceğini düşünüyorum. Dolayısıyla, üniversiteye giriş ücretlerinin makul bir seviyeye gelebilmesi için enflasyonun düşmesini beklemek zorundayız. Bu arada vakıfların dayanabilmek için özkaynaklarını kullanması gerekebilir.

Vakıflar Ne Yapsın?

Son yıllarda ülke olarak ekonomide hep dibe vurup yükselmeyi bekledik ama dibi bir türlü bulamadık. Ben hala bulabildiğimizden emin değilim. Vakıf üniversiteleri bu yılki uyarıyı ciddiye almalılar. Ücretler orta sınıfın alım gücünü çoktan aşmış durumda. Vakıf üniversitelerinin önümüzdeki yıl hem kontenjan hem ücret hem de indirim belirlemesinde son derece dikkatli olmaları gerekiyor. Kış yakın. Tedbir almak şart.